Η Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών της ΑΑΔΕ επιβεβαίωσε ότι τα έντοκα επιχειρηματικά δάνεια που χορηγήθηκαν από πρόσωπα υποκείμενα σε Φ.Π.Α. μέχρι την 31.12.2020 απαλλάσσονται από τα τέλη χαρτοσήμου.

Παρότι, αρχικά, το ΣτΕ (ΣτΕ 2163/2020 και ΣτΕ 2323/2020) ερμήνευσε πως τα έντοκα χρηματικά δάνεια, χορηγούμενα έστω και ευκαιριακά, εντάσσονται στο πεδίο του Φ.Π.Α. και απαλλάσσονται από τα τέλη χαρτοσήμου, η νεότερη νομοθετική διάταξη του άρθρου 172 του ν.4972/2022 ανέτρεψε αυτή τη νομολογιακή θέση και αποσαφήνισε ότι η σχετική διάταξη του Κώδικα Φ.Π.Α. δεν θίγει την επιβολή των τελών χαρτοσήμου στα έντοκα δάνεια και λοιπές χρηματοδοτήσεις καθώς και στους απορρέοντες συμβατικούς τόκους, με έναρξη ισχύος από τον Ιανουάριο του 2021. Το εν λόγω ζήτημα είχε αποτελέσει πεδίο αντιπαραθέσεων μεταξύ φορολογούμενων και φορολογικής διοίκησης, καθώς η επί μακρόν απουσία ερμηνευτικής εγκυκλίου είχε αποτελέσει έναυσμα αντίθετων ερμηνειών περί της υποχρέωσης ή μη καταβολής τελών χαρτοσήμου. Με πρόσφατες αποφάσεις της η ΔΕΔ (ΔΕΔ 1089e/2023 κ.α.), επικαλούμενη τη σχετική νομολογία του ΣτΕ, έκρινε ότι σε έντοκα επιχειρηματικά δάνεια, χορηγούμενα από πρόσωπα υποκείμενα σε Φ.Π.Α., τα οποία συνάπτονται σε χρονικό διάστημα προγενέστερο της έναρξης ισχύος της σχετικής νομοθετικής διάταξης, δεν επιβάλλεται τέλος χαρτοσήμου, με αποτέλεσμα όσοι κατέβαλαν τέλη χαρτοσήμου επί έντοκων δανείων που είχαν συναφθεί έως την 31η Δεκεμβρίου 2020 να δικαιούνται την επιστροφή του.

Σε αντίθεση με όσα ανωτέρω αναλύθηκαν, παραμένει αδιάφορη η ημερομηνία σύναψης έντοκων δανείων που χορηγούνται και εκτελούνται στην αλλοδαπή, καθώς αυτά εξακολουθούν να εξαιρούνται από τα τέλη χαρτοσήμου.

Ειδικότερα, με βάση την αρχή της χωρικότητας, έγγραφα που καταρτίζονται στην αλλοδαπή υπάγονται σε χαρτόσημο μόνο εφόσον έχουν αντικείμενο κινητή ή ακίνητη περιουσία στην Ελλάδα ή υποχρεώσεις εκτελεστέες στην Ελλάδα. Υποχρέωση δε εκτελεστέα στην Ελλάδα συντρέχει και όταν αποστέλλονται τα οφειλόμενα χρήματα στην Ελλάδα με τραπεζικό έμβασμα, ακόμα και αν αρχικά καταβλήθηκαν σε λογαριασμό της αλλοδαπής. Αντιθέτως, μόνη η συναλλακτική δραστηριότητα στην Ελλάδα των συμβαλλομένων σε σύμβαση δανείου στην αλλοδαπή δεν συνεπάγεται την εκτέλεση του δανείου στην Ελλάδα, εάν δεν προκύπτει ότι οι εξ αυτού απορρέουσες υποχρεώσεις (καταβολή και εξόφληση του δανείου) είναι εξίσου εκτελεστέες στην ημεδαπή. Εξάλλου, εγγραφή στα τηρούμενα από τον επιτηδευματία βιβλία, από την οποία αποδεικνύεται σύμβαση δανείου συναφθείσα στην αλλοδαπή, υπόκειται σε τέλος χαρτοσήμου, μόνον εάν το σχετικό ποσό δανείου είναι καταβλητέο και η εξόφληση γίνεται στην Ελλάδα. Μάλιστα, η τυχόν μεταφορά, σε διάφορα χρονικά διαστήματα, μέρους του καταβαλλόμενου δανείσματος σε λογαριασμό του δανειολήπτη σε τράπεζα της ημεδαπής, δεν καθιστά, εξ αυτού και μόνο του λόγου, την δανειακή σύμβαση εκτελεστέα στην ημεδαπή, ώστε να γεννάται υποχρέωση καταβολής του τέλους χαρτοσήμου.

Το τεκμήριο ισομερούς επιμερισμού του ενεργητικού μεταξύ των συνδικαιούχων κοινού τραπεζικού λογαριασμού δεν είναι αμάχητο για τη Φορολογική Αρχή κατά τη διενέργεια φορολογικού ελέγχου.

Κατά πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, σε περίπτωση που κατά το φορολογικό έλεγχο σε φορολογούμενο συνδικαιούχο κοινού τραπεζικού λογαριασμού, το χρηματικό ποσό που εισέρχεται στον κοινό λογαριασμό, δεν καλύπτεται προσηκόντως από τα δηλωθέντα εισοδήματα όλων των συνδικαιούχων του λογαριασμού είτε από άλλη συγκεκριμένη και τεκμηριωμένη πηγή και δεν είναι δυνατό να προσδιοριστεί ο αληθής δικαιούχος αυτού, εφαρμόζεται το τεκμήριο ισομερούς επιμερισμού, σύμφωνα με το οποίο οι συνδικαιούχοι του κοινού λογαριασμού έχουν δικαίωμα σε ίσα μέρη στο ενεργητικό του. Ωστόσο, σε σχετική υπόθεση, το Διοικητικό Εφετείο έκρινε ότι το ανωτέρω τεκμήριο, δεν είναι αμάχητο και δεν εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση. Ειδικότερα, διευκρίνισε ότι, η Φορολογική Αρχή δύναται να θεωρήσει τις επίμαχες, μη δικαιολογημένες εισροές ως προσαύξηση περιουσίας του ελεγχόμενου συνδικαιούχου, κατά το συνολικό ποσό αυτών, καθώς, κατά τις γενικές διατάξεις έκαστος συνδικαιούχος είναι δικαιούχος ανάληψης ολόκληρου του ποσού της χρηματικής κατάθεσης, αδιάφορης της εσωτερικής σχέσης μεταξύ τους. Εναπόκειται έτσι στον ελεγχόμενο να αποδείξει ότι τα εισρεόμενα ποσά δεν ανήκουν σε αυτόν ή ανήκουν σε αυτόν κατά το ήμισυ ή κατ’ άλλη αναλογία. Την ανωτέρω απόφαση το Διοικητικό Εφετείο έλαβε ωθούμενο από τη διάθεση καταπολέμησης της φοροαποφυγής η οποία θα επιτυγχάνετο εάν ο φορολογούμενος εκμεταλλευόμενος το ανωτέρω τεκμήριο προέβαινε σε κατ’ εξακολούθηση άνοιγμα κοινών τραπεζικών λογαριασμών με συνδικαιούχους μη υποκείμενα σε φόρο εισοδήματος πρόσωπα. Εν συνεχεία, το ΣτΕ επιλήφθηκε της υπόθεσης, ωστόσο απέρριψε τους σχετικούς λόγους αναιρέσεως ως απαράδεκτους, καθιστώντας έτσι αμετάκλητη την κρίση του Διοικητικού Εφετείου (ΔΕφΑθ 1795/2018, ΣτΕ 1438/2023).