Επικαιροποίηση του ενωσιακού καταλόγου των μη συνεργάσιμων περιοχών φορολογικής δικαιοδοσίας

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
ΕΔΡΑ: Jean Monnet 
ΚΑΤΟΧΟΣ ΕΔΡΑΣ: Κατερίνα Σαββαΐδου 

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ | 13/3/2019

Tax Flash

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιολόγησε κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους ενενήντα δύο (92) χώρες με βάση τρία κριτήρια και ειδικότερα την φορολογική διαφάνεια, την χρηστή διακυβέρνηση και την πραγματική οικονομική δραστηριότητα, καθώς και έναν δείκτη, την ύπαρξη μηδενικού συντελεστή φορολογίας εταιρειών.

Σύμφωνα με το από 12 Μαρτίου 2019 δελτίο τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η επικαιροποίηση του καταλόγου των μη συνεργάσιμων περιοχών φορολογικής δικαιοδοσίας καταδεικνύει ότι η διαφανής και αξιόπιστη διαδικασία που ακολούθησε οδήγησε σε πραγματική αλλαγή, καθώς εξήντα (60) χώρες έλαβαν μέτρα κατόπιν των ανησυχιών που διατύπωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενώ καταργήθηκαν περισσότερα από εκατό (100) επιζήμια καθεστώτα. Ο κατάλογος είχε, επίσης, θετική επίδραση στα διεθνώς συμφωνηθέντα πρότυπα χρηστής φορολογικής διακυβέρνησης.

Με βάση τον αναλυτικό έλεγχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι υπουργοί οικονομικών της ΕΕ συμπεριέλαβαν στη «μαύρη λίστα» δέκα πέντε (15) χώρες. Από αυτές, οι πέντε (5) (και συγκεκριμένα Αμερικανική Σαμόα, Γκουάμ, Σαμόα, Τρινιδάδ και Τομπάγκο και Αμερικανικές Παρθένοι Νήσοι), δεν έχουν αναλάβει καμία δέσμευση μετά τη θέσπιση της πρώτης μαύρης λίστας το 2017. Τρεις (3) άλλες χώρες (και συγκεκριμένα Μπαρμπάντος, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Νήσοι Μάρσαλ), οι οποίες περιλαμβάνονταν στον κατάλογο του 2017 αλλά είχαν μεταφερθεί στον γκρίζο κατάλογο μετά τις δεσμεύσεις που είχαν αναλάβει, πρέπει πλέον να συμπεριληφθούν και πάλι στη μαύρη λίστα επειδή δεν τήρησαν τις δεσμεύσεις τους. Άλλες επτά (7) χώρες (και συγκεκριμένα Αρούμπα, Μπελίζε, Βερμούδες, Φίτζι, Ομάν, Βανουάτου και Ντομίνικα) μεταφέρθηκαν σήμερα από τον γκρίζο κατάλογο στη μαύρη λίστα για τον ίδιο λόγο. Άλλες τριάντα τέσσερις (34) χώρες θα συνεχίσουν να παρακολουθούνται το 2019 («γκρίζος κατάλογος»), ενώ είκοσι πέντε (25) χώρες από την αρχική διαδικασία ελέγχου έχουν πλέον συμμορφωθεί.

Ο κατάλογος της ΕΕ οδήγησε σε αλλαγές των παγκόσμιων φορολογικών πρακτικών που θα ήταν αδιανόητες μόλις λίγα χρόνια νωρίτερα. Ο κατάλογος, ο οποίος σχεδιάστηκε από την Επιτροπή και εγκρίθηκε πρώτη φορά από τα κράτη μέλη τον Δεκέμβριο του 2017, αποτελεί ένα κοινό εργαλείο για την αντιμετώπιση των κινδύνων που ενέχουν οι καταχρηστικές φορολογικές πρακτικές και ο αθέμιτος φορολογικός ανταγωνισμός σε παγκόσμιο επίπεδο. Η διαδικασία είναι δίκαιη, διότι οι βελτιώσεις αποτυπώνονται στον κατάλογο, ενώ συγχρόνως έχει ενισχύσει τη διαφάνεια χάρη στη δημοσίευση των επιστολών δέσμευσης των χωρών στο διαδίκτυο. Η διαδικασία κατάρτισης ενωσιακού καταλόγου δημιούργησε επίσης ένα πλαίσιο για διάλογο και συνεργασία με τους διεθνείς εταίρους της ΕΕ, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες σχετικά με τα φορολογικά τους συστήματα και να συζητηθούν φορολογικά θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Ο έλεγχος πρόκειται στο εξής να ενισχυθεί με τη θέσπιση επιιπλέον υποχρεωτικών κριτηρίων διαφάνειας και την προσθήκη τριών χωρών της G20 στον επόμενο αναλυτικό έλεγχο, της Ρωσίας, του Μεξικού και της Αργεντινής.

Όσον αφορά τις επιπτώσεις, τα κράτη μέλη έχουν συμφωνήσει ένα σύνολο αντιμέτρων που μπορούν να επιβάλλουν στις εν λόγω περιοχές, μεταξύ άλλων, αυξημένη παρακολούθηση και λογιστικούς ελέγχους, παρακράτηση φόρων, ειδικές απαιτήσεις τεκμηρίωσης και διατάξεις για την αντιμετώπιση των καταχρήσεων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει να στηρίζει τις προσπάθειες των κρατών μελών για την ανάπτυξη, εντός του 2019, μιας καλύτερα συντονισμένης προσέγγισης όσον αφορά τις κυρώσεις κατά των περιοχών που περιλαμβάνονται στον ενωσιακό κατάλογο. Επιπλέον, νέες διατάξεις στη νομοθεσία της ΕΕ απαγορεύουν τη διοχέτευση ή μεταφορά κονδυλίων της ΕΕ μέσω οντοτήτων σε χώρες που περιλαμβάνονται στη φορολογική «μαύρη λίστα».

Να σημειωθεί ότι η διαδικασία κατάρτισης ενωσιακού καταλόγου είναι σήμερα μια δυναμική διαδικασία που θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια. Σε όλες τις περιοχές δικαιοδοσίας που περιλαμβάνονται στον κατάλογο της ΕΕ θα αποσταλεί επιστολή, στην οποία θα επεξηγείται η απόφαση και τι μπορούν να κάνουν για να διαγραφούν από τον κατάλογο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη (Ομάδα «Κώδικας Δεοντολογίας») θα συνεχίσουν να παρακολουθούν τις περιοχές δικαιοδοσίας που πρέπει να λάβουν μέτρα μέχρι το τέλος του 2019/2020 και θα αξιολογήσουν αν και άλλες χώρες θα πρέπει να συμπεριληφθούν στη διαδικασία κατάρτισης του ενωσιακού καταλόγου. Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει τον ανοικτό διάλογο και τη συνεργασία με τις ενδιαφερόμενες περιοχές δικαιοδοσίας, προκειμένου να παρέχει τεχνική υποστήριξη και διευκρινίσεις, όποτε χρειάζεται, και να συζητά τυχόν φορολογικά θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος.

Σύμφωνα με τον επίτροπο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων, Φορολογίας και Τελωνείων, κ. Πιερ Μοσκοβισί, «Ο ενωσιακός κατάλογος των φορολογικών παραδείσων είναι μια πραγματική ευρωπαϊκή επιτυχία. Έχει επηρεάσει σημαντικά τη φορολογική διαφάνεια και τη δικαιοσύνη παγκοσμίως. Χάρη στη διαδικασία κατάρτισης καταλόγου, δεκάδες χώρες έχουν ήδη καταργήσει επιζήμια φορολογικά καθεστώτα και έχουν εναρμονιστεί με τα διεθνή πρότυπα για τη διαφάνεια και τη δίκαιη φορολόγηση. Οι χώρες που δεν συμμορφώθηκαν έχουν συμπεριληφθεί σε μαύρη λίστα και θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες των επιλογών τους. Ανεβάζουμε τον πήχη της χρηστής φορολογικής διακυβέρνησης σε παγκόσμιο επίπεδο και περιορίζουμε τις ευκαιρίες για καταχρηστικές φορολογικές πρακτικές».

Κατερίνα Σαββαΐδου, Επίκουρη Καθηγήτρια ΑΠΘ, Κάτοχος της Έδρας, ADIT

Βασιλική Αθανασάκη, Διδάκτωρ Δημοσίου και Φορολογικού Δικαίου, ADIT, Ερευνήτρια της Έδρας