Του Γιάννη Σταματόπουλου

Οικονομολόγου - Φορολογικού Συμβούλου
Διαχειριστή Forin.gr
Διδάκτορα του Παν. Πειραιώς

Στο παρόν άρθρο εξετάζουμε, βάσει απολογιστικών στοιχείων και εκτιμήσεων, το ζήτημα της επιβολής του ειδικού φόρου κατανάλωσης (Ε.Φ.Κ.) στο πετρέλαιο θέρμανσης, του τρόπου με τον οποίο ο φόρος αυτός μεταβλήθηκε στα χρόνια της κρίσης καθώς και των επιπτώσεων της συγκεκριμένης φορολογίας στην κατανάλωση, στα δημόσια έσοδα αλλά και στις συνθήκες διαβίωσης των πολιτών της χώρας.

Το άρθρο δομείται ως εξής:

Στην πρώτη ενότητα (Α) παρουσιάζουμε τις μεταβολές του συντελεστή Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στο πετρέλαιο θέρμανσης στα χρόνια της κρίσης.

Στη δεύτερη ενότητα (Β) εστιάζουμε στη διαχρονική εξέλιξη των μεγεθών κατανάλωσης του πετρελαίου κίνησης και θέρμανσης.

Στην τρίτη ενότητα (Γ) μελετάμε την εξέλιξη των καθαρών εσόδων που εισρέουν στα κρατικά ταμεία από τον ειδικό φόρο κατανάλωσης στο πετρέλαιο κίνησης και θέρμανσης, λαμβάνοντας, επιπροσθέτως, υπόψη τόσο τα στοιχεία για το επίδομα θέρμανσης όσο και τις απώλειες εσόδων από το ΦΠΑ.

Στην τέταρτη ενότητα (Δ), τέλος, συνοψίζουμε και θέτουμε μερικούς προβληματισμούς ως προς τις επιπτώσεις της εφαρμοσθείσας φορολογικής πολιτικής, όπως καταγράφονται στις προηγούμενες ενότητες. 

Α. Οι μεταβολές του συντελεστή Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στο πετρέλαιο θέρμανσης στα χρόνια της κρίσης

Ο συντελεστής ειδικού φόρου κατανάλωσης στο πετρέλαιο εσωτερικής καύσης (DIESEL) που χρησιμοποιείται ως καύσιμο θέρμανσης κατά τη χειμερινή περίοδο (ορίζεται από 15/10 έως 30/4) ήταν στο επίπεδο των 21 ευρώ ανά 1.000 λίτρα καυσίμου την περίοδο που προηγήθηκε της εισόδου της χώρας μας στους μηχανισμούς στήριξης της οικονομίας.

Με το ν. 3986/2011, ο οποίος ίσχυσε ως προς τις συγκεκριμένες διατάξεις από 1.7.2011, ο συντελεστής αυτός αυξήθηκε για πρώτη φορά στα 60 ευρώ το χιλιόλιτρο. Η αύξηση αυτή συνοδεύτηκε από τη χορήγηση επιδόματος θέρμανσης στους καταναλωτές πετρελαίου εσωτερικής καύσης θέρμανσης.

Ακολουθεί ο (σχεδόν) εξαπλασιασμός του συντελεστή του ειδικού φόρου κατανάλωσης με το ν. 4092/2012 (ισχύς από 15.10.2012), Με τις διατάξεις αυτές ο συντελεστής καθορίστηκε πλέον στα 330 ευρώ το χιλιόλιτρο. Με την εκτόξευση του συντελεστή σε αυτά τα επίπεδα πραγματοποιήθηκε η εξίσωση του συντελεστή του ειδικού φόρου κατανάλωσης στο πετρέλαιο κίνησης και θέρμανσης στο πλαίσιο της προσπάθειας για περιορισμό του λαθρεμπορίου, στον τομέα των πετρελαιοειδών, αφού ο μειωμένος Ε.Φ.Κ. στο πετρέλαιο θέρμανσης σε σύγκριση με τον αντίστοιχο του πετρελαίου κίνησης αποτελούσε, κατά την αιτιολογική έκθεση του νόμου αυτού, "σημαντικό κίνητρο για διάπραξη λαθρεμπορικών πράξεων".

Με το ν. 4301/2014  (ισχύς από 7.10.2014) επέρχεται μείωση κατά 30% του ως άνω συντελεστή στα 230 ευρώ το χιλιόλιτρο για να ακολουθήσει τέλος ο ν. 4389/2016 (ισχύς από 15.10.2016) και η αύξηση εκ νέου του συντελεστή στα 280 ευρώ το χιλιόλιτρο.

Παρατίθεται ακολούθως συνοπτικός πίνακας με τις μεταβολές του συντελεστή του ειδικού φόρου κατανάλωσης στο πετρέλαιο θέρμανσης από τη χειμερινή περίοδο 2009 έως σήμερα.

Β. Η εξέλιξη της κατανάλωσης του πετρελαίου θέρμανσης

Όπως θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι ήταν αναμενόμενο, η ραγδαία αύξηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης στο πετρέλαιο θέρμανσης από το 2010 και τα 21 ευρώ ανά 1.000 λίτρα στα 280 ευρώ ανά 1.000 λίτρα που ισχύει σήμερα είχε σημαντική επίπτωση στην κατανάλωσή του, ειδικώς δε αν αναλογιστεί κανείς ότι ο συντελεστής αυτός έφτασε, όπως είδαμε, και στα 330 ευρώ ανά 1.000 λίτρα πετρελαίου.

Στον ακόλουθο πίνακα απεικονίζεται η ποσότητα πετρελαίου θέρμανσης που καταναλώθηκε συνολικά ανά έτος (σε μετρικούς τόνους) και η ποσοστιαία μεταβολή της κατανάλωσης ως προς το προηγούμενο έτος.

Όπως χαρακτηριστικά προκύπτει από τα παραπάνω στοιχεία, σημειώθηκε κατά την περίοδο 2011 - 2017 μία μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης σε μετρικούς τόνους της τάξεως του 58,42​%.

Αναλυτικότερα, η πρώτη αύξηση του συντελεστή του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης από 21 στα 60 ευρώ ανά 1.000 λίτρα πετρελαίου, η οποία εφαρμόστηκε τη χειμερινή περίοδο 2011 – 2012, είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης σε μετρικούς τόνους κατά 30,28% (από 2.818.939 σε 1.965.436).

Η δεύτερη και σημαντικότερη αύξηση του συντελεστή του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης από 60 στα 330 ευρώ ανά 1.000 λίτρα πετρελαίου, η οποία εφαρμόστηκε τη χειμερινή περίοδο 2012 – 2013, είχε ως αποτέλεσμα την περαιτέρω μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης σε μετρικούς τόνους κατά 51,19% (από 1.965.436 σε 959.233).

Προέκυψε, δηλαδή, κατά την περίοδο 2011 έως 2014 μία σωρευτική μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης της τάξεως του 65,97 % (από 2.818.939 σε 959.233).

Το 2015 η κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης αυξήθηκε δεδομένης της μείωσης κατά 30% του συντελεστή του ειδικού φόρου κατανάλωσης (από 330 ευρώ σε 230 ευρώ το χιλιόλιτρο) και συγκεκριμένα κατά 43,49% (από 967.746 σε 1.388.665 μετρικούς τόνους), εν τούτοις, η συνολική κατανάλωση του 2015 υστερούσε σημαντικά, όπως είναι φυσικό, σε σχέση με την κατανάλωση του 2011 (ήταν μειωμένη κατά το ήμισυ, από 2.818.939 σε 1.388.665).

Τέλος, η νέα αύξηση του συντελεστή από τα 230 στα 280 ευρώ ανά 1.000 λίτρα επέφερε, όπως ήταν αναμενόμενο, εκ νέου μείωση της κατανάλωσης κατά τα έτη 2016 και 2017.

Προκύπτει από τα παραπάνω ότι οι καταναλωτές που ήταν σε θέση να ανταποκριθούν στις συνεχείς αυξήσεις του συντελεστή του ειδικού φόρου κατανάλωσης ήταν προφανώς λίγοι σε αριθμό. Οι περισσότεροι επέλεξαν είτε να μειώσουν δραστικά την κατανάλωση πετρελαίου είτε να στραφούν σε εναλλακτικές μορφές θέρμανσης. Υπήρχαν και υπάρχουν, βέβαια, και συμπολίτες μας οι οποίοι αδυνατούσαν και εξακολουθούν να αδυνατούν να πληρώσουν για ικανοποιητική θέρμανση της κατοικίας τους. Μάλιστα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., όπως δημοσιεύτηκαν στη σχετική έρευνα "Υλική Στέρηση και Συνθήκες Διαβίωσης", το ποσοστό των νοικοκυριών που δηλώνουν κατά το έτος 2017 οικονομική αδυναμία να έχουν ικανοποιητική θέρμανση το χειμώνα ανήλθε σε 26,0% (έναντι ποσοστού 18,7% το 2011), ενώ το ίδιο ποσοστό ανήλθε σε 45,3% για τα φτωχά νοικοκυριά και σε 21,5% για τα μη φτωχά νοικοκυριά (έναντι ποσοστών 38,9% και 13,7%, αντιστοίχως, για το 2011).

Οφείλουμε να σημειώσουμε ότι μία μεταβολή στις καταναλώσεις πετρελαίου θέρμανσης ενδέχεται εν μέρει να μπορεί να αποδοθεί και σε άλλους παράγοντες, όπως είναι η τιμή του πετρελαίου προ φόρων ή η μεταβολή των κλιματικών συνθηκών από περίοδο σε περίοδο. Για παράδειγμα, παρακολουθώντας διαχρονικά την εξέλιξη των τιμών του αργού πετρελαίου κατά την περίοδο 2010 έως σήμερα, μπορεί κάποιος να παρατηρήσει μία σημαντική αποκλιμάκωση των τιμών ανά βαρέλι από το 2015 και μετά. Σημειώνεται ενδεικτικά ότι την περίοδο 2010 - 2014 το αργό πετρέλαιο διαπραγματευόταν κατά μέσο όρο σε τιμές κοντά στα 92 δολάρια το βαρέλι, ενώ την περίοδο 2015 - 2018 οι τιμές αυτές είχαν μειωθεί περίπου κατά το ήμισυ (53 δολάρια/βαρέλι). Η μείωση αυτή των τιμών, ωστόσο, δεν μεταφράστηκε, όπως θα μπορούσε κάποιος να περιμένει, σε αύξηση της κατανάλωσης του πετρελαίου θέρμανσης.

Επίσης, μία διακύμανση της κατανάλωσης του πετρελαίου θέρμανσης θα μπορούσε να εξηγηθεί μελετώντας και τις κλιματικές συνθήκες που επικράτησαν στην Ελλάδα κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Σημειώνουμε επίσης ενδεικτικά ότι, σύμφωνα με το Κλιματικό Δελτίο Ιανουαρίου 2011, 2012 και 2013 της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, τον Ιανουάριο του 2011 η μέση θερμοκρασία που καταγράφηκε στην Ελευσίνα ήταν 9,6 βαθμοί Κελσίου, τον ίδιο μήνα του 2012 η μέση θερμοκρασία στην ίδια περιοχή ήταν 6,8 βαθμοί Κελσίου, ενώ τον ίδιο μήνα το 2013, η μέση θερμοκρασία που σημειώθηκε ήταν 9,9 βαθμοί Κελσίου. Αν και αποτελεί μία αποσπασματική και μόνο εικόνα, παρατηρούμε ότι η πολύ σημαντική μείωση της κατανάλωσης του πετρελαίου θέρμανσης, μεταξύ 2011 και 2013 πραγματοποιήθηκε με αντίστοιχου επιπέδου θερμοκρασίες, γεγονός που μάλλον καταδεικνύει την επίπτωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης στην κατανάλωση του πετρελαίου θέρμανσης. 

Ενδιαφέρον εξάλλου έχουν και τα αντίστοιχα στοιχεία που έχουμε συγκεντρώσει για τις καταναλώσεις του πετρελαίου κίνησης​. Όπως έχουμε προαναφέρει, η εξίσωση του συντελεστή του ειδικού φόρου κατανάλωσης στο πετρέλαιο κίνησης και θέρμανσης πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της προσπάθειας για περιορισμό του λαθρεμπορίου, στον τομέα των πετρελαιοειδών. Η εξίσωση αυτή θα αναμενόταν εύλογα ότι θα οδηγούσε σε σημαντική αύξηση της κατανάλωσης του πετρελαίου κίνησης τα χρόνια της εξίσωσης και μετά καθώς όσοι εκμεταλλεύονταν τη διαφορά φόρου μεταξύ πετρελαίου κίνησης και θέρμανσης θα έπαυαν πλέον να έχουν το αντίστοιχο κίνητρο.

Παραθέτουμε ακολούθως τα στοιχεία κατανάλωσης του πετρελαίου κίνησης σε μετρικούς τόνους για τα έτη 2000 – 2017.

Από τα παραπάνω στοιχεία, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι η κατανάλωση του πετρελαίου κίνησης δεν παρουσιάζει σε καμία περίπτωση αντίστοιχου επιπέδου μεταβολές (αντίστροφης κατεύθυνσης) με τις μεταβολές που σημειώθηκαν στην κατανάλωση του πετρελαίου θέρμανσης. Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να σημειώσουμε ότι παρουσιάζεται μία αυξητική τάση το 2013, έτος κατά το οποίο εξισώθηκαν οι συντελεστές, και τα χρόνια που ακολούθησαν. Ωστόσο, η εξίσωση των συντελεστών πετρελαίου κίνησης και θέρμανσης πραγματοποιήθηκε μέσω της αύξησης του συντελεστή του πετρελαίου θέρμανσης (από 60 ευρώ σε 330 ευρώ ανά 1.000 λίτρα) και της ταυτόχρονης μείωσης του συντελεστή του πετρελαίου κίνησης (από 412 ευρώ σε 330 ευρώ ανά 1.000 λίτρα). Επομένως, η αύξηση αυτή της κατανάλωσης του πετρελαίου κίνησης το 2013 και τα επόμενα έτη ενδέχεται να προκύπτει κυρίως ως αποτέλεσμα της σημαντικής μείωσης του συντελεστή του ειδικού φόρου κατανάλωσης στο πετρέλαιο κίνησης.

Εξάλλου, τα συνολικά στοιχεία κατανάλωσης του πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης καταδεικνύουν μία σωρευτική μείωση της κατανάλωσης κατά την περίοδο 2009 – 2017 της τάξεως του 38,39%, γεγονός που μάλλον ενισχύει τη θέση ότι η εξίσωση του φόρου στο πετρέλαιο θέρμανσης και κίνησης δεν έχει αποδώσει στο βαθμό που αναμενόταν. Παρατίθενται ακολούθως τα στοιχεία αυτά στο σύνολό τους:

Παρατίθενται επίσης για την πληρότητα του θέματος στη συνέχεια και οι μεταβολές του συντελεστή του ειδικού φόρου κατανάλωσης στο πετρέλαιο εσωτερικής καύσης (DIESEL) που χρησιμοποιείται ως καύσιμο κινητήρων.

Γ. Η εξέλιξη των καθαρών εσόδων του ειδικού φόρου κατανάλωσης στο πετρέλαιο (κίνησης και θέρμανσης)

Από τα στοιχεία που παρατέθηκαν διεξοδικά στην προηγούμενη ενότητα, μπορούμε να κρατήσουμε ως δεδομένο τη δραματική μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης κατά τα χρόνια της κρίσης. Ταυτοχρόνως, παρατηρήθηκε μία μικρή αύξηση της κατανάλωσης του πετρελαίου κίνησης, σε επίπεδο τέτοιο, ωστόσο, που δεν μπορεί να περιορίσει την αρνητική μεταβολή στα επίπεδα της συνολικής κατανάλωσης (κίνησης και θέρμανσης).

Πώς, ωστόσο, μεταφράστηκαν οι μεταβολές στους συντελεστές του ειδικού φόρου κατανάλωσης στο πετρέλαιο θέρμανσης σε επίπεδο εσόδων του κράτους;

Παρατίθενται ακολούθως απολογιστικά στοιχεία εσόδων, όπως καταγράφηκαν ανά έτος στον απολογισμό των Εσόδων και των Εξόδων του Προϋπολογισμού της Κεντρικής Διοίκησης.

Παρατηρείται, βάσει των παραπάνω στοιχείων, παρά τη μείωση της συνολικής κατανάλωσης, μία αύξηση των εσόδων του κράτους από τον ειδικό φόρο κατανάλωσης στο πετρέλαιο diesel (κίνησης και θέρμανσης) της τάξεως των 535 εκ. ευρώ κατά την περίοδο 2011 - 2017. 

Αν και αυτό το μέγεθος φαντάζει σημαντικό, εν τούτοις θα πρέπει να συνεξεταστεί με διάφορους άλλους παράγοντες για να εξαχθούν τα ορθά συμπεράσματα.

Αρχικώς, δεν θα πρέπει να παραγνωριστεί το γεγονός ότι η αύξηση των συντελεστών του Ε.Φ.Κ. στο πετρέλαιο θέρμανσης συνοδεύτηκε από τη χορήγηση επιδόματος θέρμανσης στους καταναλωτές. Μάλιστα, στα έτη 2013 – 2017 χορηγείται επίδομα θέρμανσης της τάξεως κατά μέσο όρο των 152 εκ. ευρώ.

Παρατίθενται ακολούθως τα στοιχεία πληρωμών για το επίδομα θέρμανσης, όπως καταγράφηκαν ανά έτος στον απολογισμό των Εσόδων και των Εξόδων του Προϋπολογισμού της Κεντρικής Διοίκησης.

Παράλληλα, ένα μέγεθος που αναμφίβολα επηρεάζεται ευθέως από την πτώση της κατανάλωσης του πετρελαίου και πρέπει να ληφθεί υπόψη στην εκτίμηση της αποδοτικότητας του μέτρου της αύξησης των συντελεστών του Ε.Φ.Κ. στο πετρέλαιο θέρμανσης είναι τα έσοδα από το Φ.Π.Α. που επιβάλλεται στις πωλήσεις του πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης.

Λαμβάνοντας υπόψη τα μεγέθη της κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης, όπως αυτά παρατέθηκαν ανωτέρω, μπορεί να εκτιμηθεί ότι από το 2011 στο 2017 το κράτος απώλεσε έσοδα από το Φ.Π.Α. της τάξης των 296 εκ. ευρώ.

Το ποσό αυτό προκύπτει βάσει της πραγματικής κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης, της ενδεικτικής τιμής λιανικής των δύο περιόδων και των συντελεστών Φ.Π.Α. που ίσχυαν κατά τις συγκεκριμένες περιόδους.

Παρατίθενται στη συνέχεια τα στοιχεία βάσει της οποίας προχωρήσαμε στην εκτίμηση αυτή.

Σημειώνουμε ότι η εικόνα αυτή επιβεβαιώνεται από τα απολογιστικά στοιχεία του κράτους, καθώς έχει καταγραφεί σημαντική μείωση από το 2011 στο 2017 στο Φ.Π.Α. στα πετρελαιοειδή προϊόντα στα λιπαντικά και στα παράγωγα αυτών της τάξης των 603 εκ. ευρώ. Αν και το μέγεθος αυτό αφορά σε ένα ευρύτερο σύνολο απ’ αυτό που εξετάζουμε (σημειώνουμε ότι δεν υφίστανται δημοσιευμένα ειδικότερα στοιχεία), εν τούτοις, δεδομένων των όσων προαναφέρθηκαν, γίνεται αντιληπτό ότι σημαντικό μέρος της μείωσης αυτής (σχεδόν το 50% της μείωσης των εσόδων) μπορεί να αποδοθεί στην πτώση της κατανάλωσης του πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης.

Δ. Ήταν τελικά επιτυχημένο το «πείραμα» του πετρελαίου θέρμανσης;

Βάσει όλων των δεδομένων που παρατέθηκαν, μπορούμε να συνοψίσουμε ότι η εικόνα της αύξησης των εσόδων από τον Ε.Φ.Κ. στο πετρέλαιο diesel θα μας οδηγήσει σε εσφαλμένα συμπεράσματα για το δημοσιονομικό αποτέλεσμα των μεταβολών στον Ε.Φ.Κ. στο πετρέλαιο, εάν εξεταστεί αποσπασματικά.

Αναλυτικότερα, ενώ παρατηρείται μία απολογιστική αύξηση των εσόδων από τον Ε.Φ.Κ. στο πετρέλαιο diesel κίνησης και θέρμανσης της τάξης των 535 εκ. ευρώ μεταξύ 2011 και 2017, η αύξηση αυτή συνοδεύεται από μία αύξηση των εξόδων του κρατικού προϋπολογισμού της τάξης των 152 εκ. ευρώ ετησίως κατά μ.ο. για την καταβολή του επιδόματος θέρμανσης αλλά και από μία απώλεια εσόδων από το Φ.Π.Α. της τάξεως των 296 εκ. ευρώ, λόγω της δραματικής μείωσης της κατανάλωσης.

Το αποτέλεσμα τελικώς, λαμβάνοντας υπόψη μόνο τα ανωτέρω μεγέθη, είναι μόλις θετικό για τα έσοδα του κράτους καθώς προκύπτει μία καθαρή αύξηση των εσόδων της τάξης των 87 εκ. ευρώ.

Το ποσό αυτό αντιστοιχεί μόλις στο 12% του κοινωνικού μερίσματος που θα διανεμηθεί φέτος ή στο 33% της απώλειας εσόδων που θα έχει το κράτος από τις διατάξεις που θεσπίστηκαν πρόσφατα για τη μείωση του ΕΝ.Φ.Ι.Α. σε χαμηλής αξίας περιουσίες.

Και στο σημείο αυτό πρέπει να αναρωτηθούμε:

• Αποτελεί μία καθαρή αύξηση των κρατικών εσόδων της τάξης των 87 εκ. ευρώ ικανό ποσό που να δικαιολογεί την αύξηση του ποσοστού των νοικοκυριών (26% το 2017) που αδυνατούν να θερμάνουν ικανοποιητικά την κατοικία τους;
• Αποτελεί μία καθαρή αύξηση των κρατικών εσόδων της τάξης των 87 εκ. ευρώ ικανό ποσό που να δικαιολογεί τη μόλυνση της ατμόσφαιρας και την επιβάρυνση του περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε και αναπνέουμε;
• Αποτελεί μία καθαρή αύξηση των κρατικών εσόδων της τάξης των 87 εκ. ευρώ ικανό ποσό που να δικαιολογεί τη μη καταγεγραμμένη αλλά αναμφίβολα υπαρκτή αύξηση του κόστους του συστήματος υγείας που απορρέει δεδομένων των κρουσμάτων ασθενειών που συνδέονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση;
• Αποτελεί μία καθαρή αύξηση των κρατικών εσόδων της τάξης των 87 εκ. ευρώ ικανό ποσό που να δικαιολογεί την απώλεια κρατικών εσόδων από τη συρρίκνωση των κερδών των εταιρειών του κλάδου (και κατ’ επέκταση τη συρρίκνωση του φόρου που οι εταιρείες αυτές καταβάλουν) δεδομένης της δραματικής μείωσης της κατανάλωσης;
• Αποτελεί ακόμη μία καθαρή αύξηση των κρατικών εσόδων της τάξης των 87 εκ. ευρώ ικανό ποσό που να δικαιολογεί τη μείωση της απασχόλησης στις εταιρείες του κλάδου (από τις εταιρείες διύλισης του πετρελαίου έως τα πρατήρια καυσίμων) δεδομένης της δραματικής μείωσης της κατανάλωσης;

Οι απαντήσεις στα παραπάνω αλλά και σε άλλα συναφή ερωτήματα είναι προφανείς.

Εξάλλου, είμαστε βέβαιοι ότι εάν επιχειρούσαμε να ποσοτικοποιήσουμε όλες τις παραπάνω επιπτώσεις (κόστος συστήματος υγείας, απώλεια εσόδων από τη συρρίκνωση των κερδών των εταιρειών του χώρου, απώλεια εσόδων από τη μείωση της απασχόλησης κ.α.) σε μία αναλυτικότερη προσπάθεια διερεύνησης του θέματος, το δημοσιονομικό αποτέλεσμα της ρύθμισης αυτής θα προέκυπτε χωρίς αμφιβολία αρνητικό για τα δημόσια ταμεία.

Ολοκληρώνοντας το άρθρο αυτό, θεωρούμε συμπερασματικά ότι πρέπει το ζήτημα της υπέρμετρης επιβάρυνσης των καταναλωτών μέσω του Ε.Φ.Κ. στο πετρέλαιο θέρμανσης να επανεξεταστεί. Έχουμε ήδη διανύσει 6 χρόνια από την πρώτη εφαρμογή του συγκεκριμένου «πειράματος» και αν και το καταναλωτικό πρότυπο έχει μεταβληθεί σε σημαντικό βαθμό (σε σημείο, ενδεχομένως, μη αναστρέψιμο), θεωρούμε ότι πρέπει το κράτος να παρέμβει, έστω και αργά, και να συνυπολογίσει τις αρνητικές συνέπειες των ρυθμίσεων αυτών έναντι της αμφιβόλου μεγέθους αύξησης των εσόδων που, ενδεχομένως, επιφέρουν.