ΦΟΡΟΔΟΞΙΕΣ

Φοροδοξίες, 26.03.2023

Γνωρίζετε ότι...

Την κατάχρηση εικονικών εταιριών (shell companies) για αθέμιτους φορολογικούς σκοπούς επιχειρεί να καταπολεμήσει νέα πρόταση Ευρωπαϊκής Οδηγίας.

Η νέα αυτή Οδηγία, η οποία προς το παρόν βρίσκεται υπό διαβούλευση στα αρμόδια όργανα της Ένωσης, αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου του 2024 αλλά, πρακτικά, το κατά πόσο μια εταιρία θεωρείται «εικονική» ή όχι θα κρίνεται με βάση στοιχεία που θα ανατρέχουν έως και το 2022, με βάση τα όσα είναι μέχρι σήμερα γνωστά. Ειδικότερα, «εικονικές» θεωρούνται σύμφωνα με το σχέδιο της Οδηγίας οι εταιρίες οι οποίες δεν έχουν υπόσταση και πραγματική οικονομική δραστηριότητα αλλά, στην πραγματικότητα, χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για φορολογικούς λόγους. Ενδεικτικά, το παθητικό εισόδημα άνω του 75% (μερίσματα, εισόδημα από ακίνητα, τόκοι, royalties κ.α.) και η ανάθεση της διοίκησης των εταιριών αυτών σε πρόσωπα που δεν σχετίζονται με αυτή (outsourcing) αποτελούν, μεταξύ άλλων, σοβαρές ενδείξεις ότι μια εταιρία είναι «εικονική», οπότε και θα κληθεί να παράσχει περαιτέρω στοιχεία στις φορολογικές αρχές (στοιχεία για επαγγελματικές εγκαταστάσεις, τραπεζικούς λογαριασμούς, φορολογική κατοικία διοικούντων και υπαλλήλων κ.α.). Οι εταιρίες που δεν θα καταφέρνουν να αποδείξουν, με κατάλληλα έγγραφα, ότι έχουν ουσιαστική οικονομική δραστηριότητα και λόγους ύπαρξης άλλους από τους αμιγώς φορολογικούς δεν θα μπορούν να εκμεταλλευτούν μια σειρά από φορολογικά πλεονεκτήματα (π.χ. απαλλαγές ενδοομιλικών μερισμάτων, ευεργετήματα Συμβάσεων Αποφυγής Διπλής Φορολογίας), δεν θα λαμβάνουν φορολογικό πιστοποιητικό από τη χώρα εγκατάστασής τους ενώ θα επιβαρύνονται και με χρηματικό πρόστιμο επί του τζίρου τους. 

Η δημιουργία ελληνικών εταιριών συμμετοχών («holding») ευνοείται από το νέα εργαλεία καταπολέμησης της φοροαποφυγής αλλά και φορολογικές απαλλαγές.

Ειδικότερα, με νέα ρύθμιση προβλέπεται ότι δεν επιβάλλεται φόρος υπεραξίας (15%) σε φυσικό πρόσωπο το οποίο συμμετέχει κατά 100% σε εταιρία και εισφέρει τίτλους άλλης εταιρίας στο κεφάλαιο αυτής. Διευκρινίζεται ότι οι τίτλοι που εισφέρει το φυσικό πρόσωπο για την κάλυψη ή αύξηση κεφαλαίου με αντάλλαγμα μετοχές της λήπτριας εταιρίας μπορεί να είναι ημεδαποί ή αλλοδαποί, υπό την προϋπόθεση ότι η λήπτρια εδρεύει σε συνεργάσιμο φορολογικά κράτος. Η νέα αυτή ρύθμιση είναι ιδιαίτερα ελκυστική, σε συνδυασμό και με άλλες ευνοϊκές φορολογικές διατάξεις για τη δημιουργία επενδύσεων μέσω ελληνικών επενδυτικών οχημάτων, όπως είναι η απαλλαγή από την υπεραξία που αποκτούν νομικά πρόσωπα, φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδος κατά την πώληση μετοχών (ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής 10%, χρόνος διακράτησης συμμετοχής 24 μήνες κ.λπ.). Εξάλλου, με βάση την ισχύουσα φορολογική νομοθεσία, σχήματα που περιλαμβάνουν αλλοδαπές εταιρίες holding, συνήθως σε χώρες με χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές βρίσκονται εκτεθειμένα ενώπιον των ελληνικών φορολογικών αρχών και κινδυνεύουν να φορολογηθούν τελικά στην Ελλάδα (αμφισβητούμενη φορολογική κατοικία, κανόνες για Ελεγχόμενες Αλλοδαπές Εταιρίες). Σε αυτούς τους κανόνες, έρχεται άλλωστε να προστεθεί και η προτεινόμενη Ευρωπαϊκή Οδηγία για τις «εικονικές εταιρίες».

Οι κατάλογοι των κρατών με «προνομιακό φορολογικό καθεστώς» καθώς και των «μη συνεργάσιμων κρατών» για το φορολογικό έτος 2021 δημοσιεύθηκαν πρόσφατα από την Α.Α.Δ.Ε.

Ως κράτη με «προνομιακό φορολογικό καθεστώς» θεωρούνται εκείνα στα οποία οι νομικές οντότητες υπόκεινται σε φόρο επί των κερδών ή των εισοδημάτων ή του κεφαλαίου με συντελεστή ίσο ή κατώτερο από το 60% του εκάστοτε εταιρικού φορολογικού συντελεστή που ισχύει στην Ελλάδα. Η Κύπρος, η Ουγγαρία, η Βουλγαρία, η Ιρλανδία καθώς και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα περιλαμβάνονται στον κατάλογο αυτό. Ως «μη συνεργάσιμα κράτη» θεωρούνται εκείνα που η κατάστασή τους έχει χαρακτηριστεί από τον Ο.Ο.Σ.Α. μη συμμορφούμενη με τη διαφάνεια και την ανταλλαγή των πληροφοριών σε φορολογικά θέματα και τα οποία είτε δεν έχουν  συνάψει σύμβαση διοικητικής συνδρομής στο φορολογικό τομέα με την Ελλάδα, είτε δεν έχουν δεσμευθεί για αυτόματη ανταλλαγή χρηματοοικονομικών πληροφοριών με έναρξη το έτος 2018, το αργότερο. Σε σχέση με τον κατάλογο για το φορολογικό έτος 2020, έχουν προστεθεί η Αλγερία, το Βιετνάμ, η Λευκορωσία και η Δημοκρατία του Κονγκό, ενώ δεν έχει αφαιρεθεί κανένα κράτος, Υπενθυμίζεται ότι οι δαπάνες που καταβάλλονται προς φυσικά και νομικά πρόσωπα που έχουν την φορολογική τους κατοικία στα παραπάνω κράτη κατά κανόνα δεν εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδά της ελληνικής επιχείρησης, εκτός εάν αποδειχθεί ότι οι πληρωμές αυτές είναι πραγματικές και συνήθεις συναλλαγές και δεν έχουν ως αποτέλεσμα τη μεταφορά κερδών με σκοπό τη φοροαποφυγή. Για όσα από αυτά είναι μέλη των ΕΕ-ΕΟΧ, η έκπτωση αναγνωρίζεται εφόσον υπάρχει η νομική βάση για την ανταλλαγή πληροφοριών με την Ελλάδα (Α 1027-1028/2023). 

Ο προσδιορισμός των μη συνεργάσιμων κρατών είναι σημαντικός και για την απαλλαγή των επιχειρήσεων από τον Ειδικό Φόρο Ακινήτων (ΕΦΑ).

Ειδικότερά, η επιβολή του ΕΦΑ (15%) σε νομικά πρόσωπα που έχουν στην κυριότητά τους ακίνητα στην Ελλάδα αποσκοπεί στην καταπολέμηση της φοροαποφυγής, η οποία συντελείται συχνά μέσω της «απόκρυψης» περιουσιακών στοιχείων κάτω από εξωχώριες εταιρίες (offshore), των οποίων οι ιδιοκτήτες παραμένουν ανώνυμοι. Για το λόγο αυτό, ο νόμος προβλέπει ένα μεγάλο αριθμό απαλλαγών από το φόρο, με κοινό παρονομαστή το καθεστώς επαρκούς διαφάνειας γύρω από την ιδιοκτησία τους: απαλλάσσονται, μεταξύ άλλων, εταιρίες με ονομαστικούς τίτλους έως φυσικού προσώπου, εφόσον τα φυσικά πρόσωπα αυτά έχουν ΑΦΜ στην Ελλάδα καθώς και εταιρίες των οποίων οι τίτλοι κατέχονται ή διαχειρίζονται από οργανισμούς διαχείρισης επενδύσεων και αμοιβαία κεφάλαια (ενδεικτικά, Α.Κ.Ε.Σ., Ο.Ε.Ε., Ο.Σ.Ε.Κ.Α., EUVECA, EUSEF κ.ά.). Ωστόσο, ο νόμος προβλέπει ότι η απαλλαγή δεν αναγνωρίζεται σε περίπτωση που οι παραπάνω εταιρίες ή οργανισμοί βρίσκονται σε μη συνεργάσιμα κράτη. Υπενθυμίζεται ότι είτε οφείλεται φόρος είτε όχι, υποβάλλεται σχετική δήλωση, έστω μηδενική. Για το τρέχον έτος, οι δηλώσεις υποβάλλονται έως 22 Μαΐου του 2023, ηλεκτρονικά.