Ο ΦΠΑ ΣΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ - ΝΕΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΤΗΣ Ε.Ε

Το υφιστάμενο σύστημα ΦΠΑ στην Ε.Ε εφαρμόζεται εδώ και 30 έτη χωρίς πλέον να αναταποκρίνεται στις τεχνολογικές εξελίξεις, στην ψηφιοποίηση, στις αλλαγές στα επιχειρηματικά μοντέλα ή στην παγκοσμιοποίηση. Σε αυτά τα πλαίσια στις 8 Δεκεμβρίου 2022, η E.E πρότεινε μια σειρά μέτρων για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος ΦΠΑ μέσω της ψηφιοποίησης. Το νέο πακέτο έρχεται σε συνέχεια των νομοθετικών πρωτοβουλιών της Ε.Ε για το Ηλεκτρονικό Εμπόριο και το ΦΠΑ (σε ισχύ από 1.7.2021) με βάση και το γενικότερο σχέδιο δράσης που εκπονήθηκε το 2020. Όλες οι εν λόγω πρωτοβουλίες εντάσσονται στο πλαίσιο της γενικότερης στρατηγικής της Ε.Ε για την «ενιαία ψηφιακή αγορά» διευκολύνοντας την επιβολή και είσπραξη του ΦΠΑ για τις αγορές μέσω του διαδικτύου.

Το νέο πακέτο (Πρόταση Οδηγίας σχετικά με κανόνες ΦΠΑ στην ψηφιακή εποχή και δύο Κανονισμούς σχετικά με την διοικητική συνεργασία και δηλωτικές υποχρεώσεις) στοχεύουν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων στον τομέα του ΦΠΑ που προκύπτουν από την ανάπτυξη των νέων επιχειρηματικών μοντέλων και ιδιαίτερα της χρήσης των ηλεκτρονικών πλατφορμών για την διενέργεια πωλήσεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ΚΜ απώλεσαν έσοδα ΦΠΑ 93 δισ. EUR το 2020 σύμφωνα με την έκθεση για το έλλειμμα ΦΠΑ του 2022 της Ε.Ε. Επιπλέον σύμφωνα με την εν λόγω έκθεση το ένα τέταρτο του κενού ΦΠΑ μπορεί να αποδοθεί άμεσα στην φοροδιαφυγή που παρατηρείται στις διασυνοριακές συναλλαγές. Οι προτάσεις θα συνδράμουν τα ΚΜ προκειμένου, μέσω της αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής, να εισπράττουν επιπλέον έσοδα ΦΠΑ έως και 18 δις.

Ειδικότερα οι προτάσεις της Ε.Ε αναλύονται ως ακολούθως:

1. Ψηφιακή υποβολή εκθέσεων σε πραγματικό χρόνο με βάση την ηλεκτρονική τιμολόγηση για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται διασυνοριακά στην ΕΕ

Το νέο σύστημα εισάγει την ψηφιακή υποβολή στοιχείων σε πραγματικό χρόνο για τους σκοπούς του ΦΠΑ με βάση την ηλεκτρονική τιμολόγηση, η οποία θα παρέχει στα ΚΜ τις πληροφορίες που απαιτούνται για να εντείνουν την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής ιδίως της απάτης τύπου carousel. Η μετάβαση στην ηλεκτρονική τιμολόγηση θα συμβάλει στη μείωση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ έως και κατά 11 δισ. ευρώ ετησίως και στη μείωση του διοικητικού κόστους και του κόστους συμμόρφωσης πάνω από 4,1 δισ. €, κατά την επόμενη δεκαετία. Επιπλέον, διασφαλίζεται η σύγκλιση των εθνικών συστημάτων των ΚΜ τα επόμενα έτη.

2. Επικαιροποιημένοι κανόνες ΦΠΑ για την Οικονομία των Πλατφορμών

Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, οι διαχειριστές των πλατφορμών στους τομείς των επιβατικών μεταφορών και των βραχυχρόνιων μισθώσεων ακινήτων (Airbnb) θα καταστούν υπεύθυνοι για την είσπραξη και την απόδοση του ΦΠΑ, στις περιπτώσεις που οι πάροχοι υπηρεσιών δεν το πράττουν. Η προσέγγιση αυτή θα διευκολύνει κυρίως τις ΜΜΕ, οι οποίες, βάσει των υφιστάμενων κανόνων θα έπρεπε να τηρούν διαφορετικούς κανόνες ΦΠΑ σε όλα τα ΚΜ όπου δραστηριοποιούνται με ότι αυτό συνεπάγεται για το κόστος συμμόρφωσης και το διοικητικό κόστος. Τέλος, η πρόταση θα ενισχύσει την εναρμόνόνιση των κανόνων και τους τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των ψηφιακών και των παραδοσιακών παρόχων υπηρεσιών.

3. Καθιέρωση ενιαίου μητρώου ΦΠΑ και ενιαία εγγραφή για σκοπούς ΦΠΑ εντός της ΕΕ

Με βάση το ήδη υφιστάμενο μοντέλο «Υπηρεσία μίας στάσης ΦΠΑ/μονοαπευθυντική θυρίδα – One Stop Shop» για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις διαδικτυακές ηλεκτρονικές αγορές, οι προτάσεις θα επιτρέψουν στις επιχειρήσεις που πωλούν αγαθά σε καταναλωτές σε άλλο ΚΜ να εγγραφούν μόνο μία φορά για τους σκοπούς του ΦΠΑ σε ολόκληρη την ΕΕ (σε ένα ΚΜ), και να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους μέσω ενιαίας διαδικτυακής πύλης. Περαιτέρω στις προτάσεις περιλαμβάνονται μέτρα για τη βελτίωση της είσπραξης του ΦΠΑ όπως η υποχρέωση χρήσης της «μονοαπευθυντικής θυρίδας εισαγωγών» για τις πλατφόρμες που διευκολύνουν τις πωλήσεις στους καταναλωτές στην ΕΕ.

4. Βελτίωση υφιστάμενων κανόνων ΦΠΑ για το ηλεκτρονικό εμπόριο

Προβλέπονται τροποποιήσεις του ισχύοντος πλαισίου, όπως η επέκταση του ειδικού καθεστώτος OSS, ώστε να καλύπτει και τα καθεστώτα περιθωρίου κέρδους (π.χ πρακτορεία ταξιδίων), για τα οποία ο τόπος φορολόγησης ορίζεται στον τόπο του καταναλωτή. Επίσης, καθίσταται υποχρεωτικής εφαρμογής για τα ΚΜ η αντίστροφη υποχρέωση (reverse charge) στις συναλλαγές μεταξύ υποκειμένων στό φόρο (B2B), όταν ο προμηθευτής/πάροχος δεν είναι εγκατεστημένος εντός του ΚΜ στο οποίο οφείλεται ο ΦΠΑ. Στις περιπτώσεις αυτές θα παρέχεται στον φορολογούμενο δυνατότητα επιλογής ως προς τον τρόπο απόδοσης ΦΠΑ και γενικότερα συμμόρφωσης.

Εκσυγχρονίζοντας τις μεθόδους με βάση τις οποίες οι επιχειρήσεις υπολογίζουν και αποδίδουν τον ΦΠΑ στην Ε.Ε αίρονται φορολογικά εμπόδια και απλουστεύονται οι σχετικές διαδικασίες. Το νέο σύστημα διασφαλίζει ότι οι αρχές των KM ενημερώνονται πλήρως για τις συναλλαγές σε πραγματικό χρόνο, επιτρέποντάς τους να αντιμετωπίσουν σχεδόν αμέσως περιπτώσεις φορολογικής απάτης. Αναφορικά με τη Χώρα μας αναμένεται με την εφαρμογή των νέων προτάσεων να ενισχυθούν περαιτέρω οι προσπάθειες για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής στον τομέα του ΦΠΑ. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση θα υπάρξει επίπτωση και στο εθνικό σύστημα (π.χ δηλωτικό, εγγραφή υποκειμένων) που εφαρμόζεται για τις έγχώριες συναλλαγές. Υπενθυμίζεται ότι με βάση την μελέτη της Ε.Ε για το έλλειμα ΦΠΑ αναγνωρίζεται η ουσιαστική πρόοδος που έχει επιτευχθεί στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του συστήματος ΦΠΑ με τη διαπιστούμενη μείωση του ελλείματος για τη Χώρα μας κατά 3.7% (από 25.8% το 2019 σε 22.1% το 2020). Η εφαρμογή των προτάσεων εκτιμάται ότι θα έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στην ψηφιοποίηση, στα έσοδα, στην εμπέδωση της φορολογικής συνείδησης, στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, και κυρίως, στη διασφάλιση των προϋποθέσεων για περαιτέρω ελάφρυνση της φορολογικής επιβάρυνσης στην εργασία.

Αθηνά Καλύβα (Ph.D)
Επικεφαλής Οικονομικής Μονάδας Μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπείας στην Ε.Ε
Πρώην Γ.Γ Φορολογικής Πολιτικής και Δημόσιας Περιουσίας Υπ. Οικονομικών