Θέμα: «Εγκύκλιος κοινοποίησης διατάξεων του Κανονισμού (ΕΕ) 2023/956 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 10ης Μάϊου 2023 για τη θέσπιση μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (L 130) και παροχή οδηγιών».

1. Γενικό Πλαίσιο

Με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2023/956 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (στο εξής Καν. ΜΣΠΑ) θεσπίζεται ο Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (ΜΣΠΑ, Carbon Border Adjustment Mechanism: CBAM).

Σκοπός του ΜΣΠΑ είναι η πρόληψη του κινδύνου διαρροής άνθρακα, για την αντιμετώπιση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που ενσωματώνονται σε ορισμένα εμπορεύματα έντασης άνθρακα, όπως αυτά ειδικότερα συμπεριλαμβάνονται στο Παράρτημα I του ανωτέρω κανονισμού, κατά την εισαγωγή των εμπορευμάτων αυτών στο τελωνειακό έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Με τον εν λόγω μηχανισμό, δημιουργούνται κίνητρα για τη μείωση των εκπομπών από φορείς εκμετάλλευσης σε Τρίτες-Χώρες (Τ-Χ) και στηρίζονται οι στόχοι της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή.

Ο ΜΣΠΑ συμπληρώνει το Σύστημα για την Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου εντός της EE (ΣΕΔΕ, Emissions Trading System: ETS) της Oδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (στο εξής Oδηγία 2003/87/ΕΚ), μέσω της εφαρμογής ενός ισοδύναμου συνόλου κανόνων στις εισαγωγές στο τελωνειακό έδαφος της Ε.Ε. για τα εμπορεύματα έντασης άνθρακα που εμπίπτουν στον Καν. ΜΣΠΑ. Ο ΜΣΠΑ πρόκειται να αντικαταστήσει τους μηχανισμούς που θεσπίστηκαν βάσει της Oδηγίας 2003/87/ΕΚ για την πρόληψη του κινδύνου διαρροής άνθρακα, αντικατοπτρίζοντας το βαθμό στον οποίο τα δικαιώματα του ΣΕΔΕ της ΕΕ κατανέμονται δωρεάν σύμφωνα με το άρθρο 10α της εν λόγω Οδηγίας.

Ο ΜΣΠΑ βασίζεται σε ένα σύστημα δήλωσης που ένας αδειοδοτημένος διασαφιστής ΜΣΠΑ (που θα μπορούσε στην περίπτωση έμμεσου τελωνειακού αντιπροσώπου να εκπροσωπεί περισσότερους από έναν εισαγωγείς) υποβάλλει σε ετήσια βάση, δήλωση των εκπομπών που ενσωματώνονται στα εμπορεύματα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ανωτέρω κανονισμού και εισάγονται στο τελωνειακό έδαφος της ΕΕ και παραδίδει τον αριθμό πιστοποιητικών ΜΣΠΑ που αντιστοιχεί στις εν λόγω δηλωθείσες εκπομπές. Η πρώτη δήλωση ΜΣΠΑ, όσον αφορά το ημερολογιακό έτος 2026, θα πρέπει να υποβληθεί έως τις 31 Μαΐου 2027.

Οι εισαγωγείς αγαθών που εμπίπτουν στον Καν. ΜΣΠΑ, θα πρέπει να αγοράζουν πιστοποιητικά ΜΣΠΑ. Ο υπολογισμός της τιμής των πιστοποιητικών αυτών θα εξαρτάται από τη μέση εβδομαδιαία τιμή πλειστηριασμού των δικαιωμάτων του ΣΕΔΕ της ΕΕ σε €/τόνο. Αν οι εισαγωγείς μπορούν να αποδείξουν με επαληθευμένες πληροφορίες από παραγωγούς Τ-Χ ότι μια τιμή άνθρακα έχει ήδη πληρωθεί κατά τη διάρκεια της παραγωγής των εισαγόμενων αγαθών, τότε το ποσό που έχει πληρωθεί θα δύναται να αφαιρεθεί από το τελικό οφειλόμενο ποσό.

O ΜΣΠΑ θα ακολουθήσει μια διαδικασία σταδιακής ένταξης στην οικονομική πραγματικότητα της Ε.Ε., ευθυγραμμιζόμενος με τη σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων του ΣΕΔΕ της ΕΕ στους τομείς που καλύπτει ο ΜΣΠΑ (άρθρο 36 Καν. ΜΣΠΑ). Προκειμένου δε να διευκολυνθεί η ομαλή εφαρμογή των απαιτήσεων του ΜΣΠΑ, προβλέπεται (στον Καν. ΜΣΠΑ) μεταβατική περίοδος, στη διάρκεια της οποίας οι εισαγωγείς δεν επιβαρύνονται με κάποια οικονομική προσαρμογή, παρά μόνο υποβάλλουν εκθέσεις για τις εισαγωγές σχετικών αγαθών σε δεδομένες χρονικές περιόδους.

Μετά το πέρας της μεταβατικής περιόδου και την πλήρη εφαρμογή του Καν. ΜΣΠΑ, οι Τελωνειακές Αρχές δεν θα επιτρέπουν την εισαγωγή εμπορευμάτων που εμπίπτουν στον εν λόγω Κανονισμό από κανένα άλλο πρόσωπο εκτός από αδειοδοτημένο διασαφιστή ΜΣΠΑ.

2. Πεδίο Εφαρμογής του Καν. ΜΣΠΑ

O Καν. ΜΣΠΑ εφαρμόζεται στα εμπορεύματα που συμπεριλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι του κανονισμού αυτού, καταγωγής Τ-Χ, στις περιπτώσεις που τα εν λόγω εμπορεύματα ή μεταποιημένα προϊόντα από τα εν λόγω εμπορεύματα που προκύπτουν από το καθεστώς τελειοποίησης προς επανεξαγωγή (άρθρο 256 του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 952/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου: Ενωσιακός Τελωνειακός Κώδικας, στο εξής ΕΤΚ), εισάγονται στο τελωνειακό έδαφος της EE (άρθρο 2§1 Καν. ΜΣΠΑ). Ως εισαγωγή στον Καν. ΜΣΠΑ θεωρείται η θέση σε ελεύθερη κυκλοφορία, όπως προβλέπεται στο άρθρο 201 του ΕΤΚ (άρθρο 3 σημείο 4 Καν. ΜΣΠΑ). Τα εισαγόμενα δε εμπορεύματα θεωρούνται ως καταγόμενα από Τ-Χ σύμφωνα με τους κανόνες μη προτιμησιακής καταγωγής, όπως αναφέρονται στο άρθρο 59 του ΕΤΚ. Οι γενικές κατηγορίες των εμπορευμάτων που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι του Καν. ΜΣΠΑ είναι αυτές του τσιμέντου, τoυ σιδήρου και χάλυβα, του αργιλίου (aluminium), των λιπασμάτων, της ηλεκτρικής ενέργειας και των χημικών (υδρογόνου), τα οποία εξειδικεύονται με κωδικούς Taric, Συνδυασμένης Ονοματολογίας ή Εναρμονισμένου Συστήματος.

O Καν. ΜΣΠΑ εφαρμόζεται, επίσης, στα εμπορεύματα που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι του ίδιου Κανονισμού, καταγωγής Τ-Χ, όταν τα εν λόγω εμπορεύματα, ή μεταποιημένα προϊόντα από τα εν λόγω εμπορεύματα που προκύπτουν από το καθεστώς τελειοποίησης προς επανεξαγωγή (άρθρο 256 του ΕΤΚ), μεταφέρονται σε τεχνητό νησί, σταθερή ή πλωτή δομή ή οποιαδήποτε άλλη δομή στην υφαλοκρηπίδα ή στην αποκλειστική οικονομική ζώνη Κράτους-Μέλους (Κ-Μ) που βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με το τελωνειακό έδαφος της ΕΕ (άρθρο 2§2 Καν. ΜΣΠΑ).

3. Παρεκκλίσεις από την εφαρμογή του Καν. ΜΣΠΑ

O Καν. ΜΣΠΑ, κατά παρέκκλιση από το άρθρο 2§1,2, που ορίζει το πεδίο εφαρμογής του, δεν εφαρμόζεται σε εμπορεύματα που:

α) απαριθμούνται στο Παράρτημα Ι του ίδιου και εισάγονται στο τελωνειακό έδαφος της ΕΕ, υπό την προϋπόθεση ότι η ίδια (intrinsic) αξία [άρθρο 1, σημείο 48, του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) 2015/2446] των εν λόγω εμπορευμάτων δεν υπερβαίνει, ανά αποστολή, την αξία που καθορίζεται για εμπορεύματα αμελητέας αξίας, όπως αναφέρεται στο άρθρο 23 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1186/2009 του Συμβουλίου για τις τελωνειακές ατέλειες.

β) περιέχονται στις προσωπικές αποσκευές ταξιδιωτών που προέρχονται από Τ-Χ, υπό τον όρο ότι η ίδια (intrinsic) αξία [άρθρο 1, σημείο 48, του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) 2015/2446] των εν λόγω εμπορευμάτων δεν υπερβαίνει την αξία που ορίζεται για εμπορεύματα αμελητέας αξίας, όπως αναφέρεται στο άρθρο 23 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1186/2009 του Συμβουλίου για τις τελωνειακές ατέλειες.

γ) πρόκειται να διακινηθούν ή να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο στρατιωτικών δραστηριοτήτων, δυνάμει του άρθρου 1, σημείο 49, του κατ’ εξουσιοδότηση Κανονισμού (ΕΕ) 2015/2446 της Επιτροπής,

δ) κατάγονται από τις Τ-Χ κι εδάφη τα οποία περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙΙ, σημείο 1, του ίδιου Κανονισμού.

Ακόμη, εξαιρείται από την εφαρμογή του ΜΣΠΑ η εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από χώρα ή έδαφος που διαθέτει αγορά ηλεκτρικής ενέργειας η οποία είναι ενσωματωμένη στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ, μέσω σύζευξης αγορών και δεν υπάρχει τεχνική λύση για την εφαρμογή του ΜΣΠΑ στην εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στο τελωνειακό έδαφος της ΕΕ από την εν λόγω Τ-Χ ή έδαφος, εφόσον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (στο εξής Ε. Επιτροπή) έχει αξιολογήσει ότι πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις του άρθρου 2§7 του Καν. ΜΣΠΑ, σύμφωνα με το άρθρο 2§8 του ίδιου Κανονισμού (οι Τ-Χ αυτές ή τα εδάφη θα απαριθμούνται στο σημείο 2 του Παραρτήματος ΙΙΙ του Καν. ΜΣΠΑ).

4. Αρμόδια Εθνική Αρχή του Καν. ΜΣΠΑ

Ως αρμόδια Εθνική Αρχή για την εκπλήρωση των αρμοδιοτήτων και των καθηκόντων που απορρέουν από τον Καν. ΜΣΠΑ (άρθρο 11 Καν. ΜΣΠΑ) στη χώρα μας, έχει οριστεί η Γενική Διεύθυνση του Σώματος Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος (Σ.Δ.Ο.Ε) του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, με στοιχεία επικοινωνίας τα παρακάτω:

5. Τελωνειακές Απαιτήσεις στο πλαίσιο της μεταβατικής περιόδου εφαρμογής του Καν. ΜΣΠΑ

Ο ΜΣΠΑ έχει εισέλθει στη μεταβατική περίοδο εφαρμογής του την 01-10-2023. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής και μέχρι το πέρας της, την 31-12-2025 (άρθρο 32 Καν. ΜΣΠΑ), όπως προαναφέρθηκε, δεν προβλέπεται για τους εισαγωγείς κάποια οικονομική επιβάρυνση.

Κατά τη μεταβατική περίοδο, οι υποχρεώσεις των εισαγωγέων που απορρέουν από τον Καν. ΜΣΠΑ περιορίζονται στις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων, κατά τα οριζόμενα στα άρθρα 33, 34 και 35 του Καν. ΜΣΠΑ.

Στις περιπτώσεις που ο εισαγωγέας είναι εγκατεστημένος σε Κ-Μ και ορίζει έμμεσο τελωνειακό αντιπρόσωπο (άρθρο 18 του ETK) και όταν ο έμμεσος τελωνειακός αντιπρόσωπος συμφωνεί με αυτό, οι υποχρεώσεις υποβολής έκθεσης βαρύνουν τον εν λόγω έμμεσο τελωνειακό αντιπρόσωπο, ενώ όταν ο εισαγωγέας δεν είναι εγκατεστημένος σε Κ-Μ, οι υποχρεώσεις υποβολής έκθεσης βαρύνουν αποκλειστικά, τον έμμεσο τελωνειακό αντιπρόσωπο. Η εν λόγω έκθεση περιλαμβάνει στοιχεία σχετικά με εμπορεύματα που εισήχθησαν κατά τη διάρκεια ενός δεδομένου τριμήνου ενός ημερολογιακού έτους κι υποβάλλεται το αργότερο ένα μήνα μετά το τέλος του εν λόγω τριμήνου.

Οι κανόνες υποβολής των εκθέσεων, για τους σκοπούς του ΜΣΠΑ κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, καθορίζονται από τον εκτελεστικό Κανονισμό (ΕΕ) 2023/1773 της Επιτροπής. Σύμφωνα με τον εν λόγω Κανονισμό, η πρώτη έκθεση θα πρέπει να υποβληθεί έως τις 31 Ιανουαρίου 2024 για εμπορεύματα που εισήχθησαν κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2023, ενώ η τελευταία έως τις 31 Ιανουαρίου 2026 για εμπορεύματα που εισήχθησαν κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2025.

Κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου οι Τελωνειακές Αρχές οφείλουν να ενημερώνουν τον εισαγωγέα ή, όπου προβλέπεται, τον έμμεσο τελωνειακό αντιπρόσωπο του εισαγωγέα, για την υποχρέωση υποβολής της έκθεσης του άρθρου 35 του Καν. ΜΣΠΑ, το αργότερο κατά τη θέση των εμπορευμάτων σε ελεύθερη κυκλοφορία (άρθρα 33 και 36 Καν. ΜΣΠΑ).

Για το λόγο αυτό στο υποσύστημα Taric έχει ενσωματωθεί η σχετική υποσημείωση με κωδικό ΤΜ967 που έχει, ως εξής:

«Κανονισμός (ΕΕ) 2023/956 - Άρθρο 35 - Υποχρέωση υποβολής έκθεσης:

1. Κάθε εισαγωγέας ή, στις καταστάσεις που καλύπτονται από το άρθρο 32, ο έμμεσος τελωνειακός αντιπρόσωπος που έχει εισαγάγει εμπορεύματα κατά τη διάρκεια ενός δεδομένου τριμήνου ενός ημερολογιακού έτους υποβάλλει, για το εν λόγω τρίμηνο, έκθεση («έκθεση ΜΣΠΑ») που περιέχει στοιχεία σχετικά με τα εμπορεύματα που εισήχθησαν κατά τη διάρκεια του εκάστοτε τριμήνου, στην Επιτροπή, το αργότερο έναν μήνα μετά το τέλος του εν λόγω τριμήνου.

2. Η έκθεση ΜΣΠΑ περιλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία:

α) τη συνολική ποσότητα κάθε είδους εμπορεύματος, εκφραζόμενη σε μεγαβατώρες για την ηλεκτρική ενέργεια και σε τόνους για τα λοιπά εμπορεύματα, για κάθε εγκατάσταση παραγωγής των εμπορευμάτων στη χώρα καταγωγής·

β) τις πραγματικές συνολικές ενσωματωμένες εκπομπές, εκφραζόμενες σε τόνους εκπομπών ισοδυνάμου CO2 ανά μεγαβατώρα ηλεκτρικής ενέργειας ή, για τα λοιπά εμπορεύματα, ανά τόνο εκπομπών ισοδυνάμου CO2 ανά τόνο κάθε είδους εμπορεύματος, υπολογιζόμενες σύμφωνα με τη μέθοδο που ορίζεται στο παράρτημα IV·

γ) τις συνολικές έμμεσες εκπομπές που υπολογίζονται σύμφωνα με την εκτελεστική πράξη που αναφέρεται στην παράγραφο 7·

δ) την τιμή των ανθρακούχων εκπομπών που οφείλεται σε χώρα καταγωγής για τις εκπομπές που ενσωματώνονται στα εισαγόμενα εμπορεύματα, λαμβανομένης υπόψη οποιασδήποτε ελάφρυνσης ή άλλης μορφής διαθέσιμης αποζημίωσης.

Κανονισμός (ΕΕ) 2023/956 - Άρθρο 2.4 - Πεδίο εφαρμογής:

O κανονισμός (EE) 2023/956 δεν εφαρμόζεται σε εμπορεύματα που κατάγονται από τις Τ-Χ και εδάφη τα οποία περιλαμβάνονται στο παράρτημα ΙΙΙ σημείο 1.

https://cbam.ec.europa.eu/declarant».

6. Πρόσβαση των Τελωνειακών Αρχών στις πληροφορίες του Μητρώου ΜΣΠΑ

Από τις 31-12-2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταρτίζει Μητρώο ΜΣΠΑ για τους διασαφιστές ΜΣΠΑ που έχουν αδειοδοτηθεί, υπό τη μορφή τυποποιημένης ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων που περιέχει τα δεδομένα σχετικά με τα πιστοποιητικά ΜΣΠΑ των εν λόγω αδειοδοτημένων διασαφιστών ΜΣΠΑ και θέτει τις πληροφορίες του Μητρώου ΜΣΠΑ αυτόματα και σε πραγματικό χρόνο στη διάθεση των Τελωνειακών και των Αρμόδιων Αρχών (άρθρα 14 και 36 Καν. ΜΣΠΑ).

7. Τελωνειακές Απαιτήσεις στο πλαίσιο της περιόδου πλήρους εφαρμογής του Καν. ΜΣΠΑ

Σύμφωνα με το άρθρο 25§1 του Καν. ΜΣΠΑ, κι από την ημερομηνία εφαρμογής του άρθρου αυτού, την 01-01-2026 (άρθρο 36 Καν. ΜΣΠΑ), οι Τελωνειακές Αρχές δεν επιτρέπουν την εισαγωγή εμπορευμάτων που εμπίπτουν στην εφαρμογή του εν λόγω Κανονισμού κι απαριθμούνται στο Παράρτημα Ι αυτού από οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο εκτός από αδειοδοτημένο διασαφιστή ΜΣΠΑ. Δηλαδή, από την 01-01-2026, τα εμπορεύματα που εμπίπτουν στον Καν. ΜΣΠΑ, θα εισάγονται στο τελωνειακό έδαφος της ΕΕ μόνο από αδειοδοτημένο διασαφιστή ΜΣΠΑ.

Οι τελωνειακές απαιτήσεις του Καν. ΜΣΠΑ κι ειδικότερα η αποδοχή διασάφησης εισαγωγής αγαθών του Παραρτήματος I του Καν. ΜΣΠΑ που υποβάλλεται από αδειοδοτημένους διασαφιστές ΜΣΠΑ (άρθρο 25§1 Καν. ΜΣΠΑ) αναμένεται να ενσωματωθούν στους υποχρεωτικούς τομείς της Ενιαίας Θυρίδας για τα Τελωνεία (EU CSW-CERTEX) με ισχύ από 01-01-2026.

Οι απαιτήσεις αυτές θα συνοψίζονται στην υποχρεωτική αναφορά στην τελωνειακή διασάφηση του μοναδικού αριθμού λογαριασμού ΜΣΠΑ (που αποδίδεται, στη βάση του άρθρου 16§1 του Καν. ΜΣΠΑ, σε κάθε αδειοδοτημένο διασαφιστή ΜΣΠΑ), λαμβάνοντας υπόψη τις προβλεπόμενες εξαιρέσεις του άρθρου 2 του Καν. ΜΣΠΑ.

Τέλος, πρόσβαση στα νομοθετήματα του Καν. ΜΣΠΑ και του εκτελεστικού του Κανονισμού (ΕΕ) 2023/1773, παρέχεται αντίστοιχα στους συνδέσμους

https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/?uri=CELEX:32023R0956

και

https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/?uri=CELEX:32023R1773.

Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΑΑΔΕ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΙΤΣΙΛΗΣ