ΓΣΕΒΕΕ

Δελτίο Τύπου

Τα τελευταία χρόνια, το ζήτημα των κόκκινων (μη εξυπηρετούμενων) δανείων αποτελεί ένα καίριο συστημικό πρόβλημα για την ελληνική οικονομία, τις επιχειρήσεις, την προσέλκυση επενδύσεων αλλά και τις ίδιες τις τράπεζες.

Ως τέτοιο οφείλουμε να το αντιμετωπίσουμε.

Η ελληνική πολιτεία και το τραπεζικό σύστημα από τη μεριά τους πρέπει πλέον να εντατικοποιήσουν τις προσπάθειες για την εξεύρεση μιας λύσης που θα αντιμετωπίζει το πρόβλημα του συσσωρευμένου όγκου κόκκινων δανείων, σε συνδυασμό με την διασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης και συνοχής.

Η πραγματική οικονομία υπέστη την περίοδο της κρίσης μια από τις μεγαλύτερες διεθνώς αρνητικές προσαρμογές, έχοντας απωλέσει περισσότερο από το 25% του ΑΕΠ, με σοβαρές συνέπειες στην παραγωγή, την προστιθέμενη αξία και την απασχόληση.

Τα πρώτα θύματα της δημοσιονομικής κρίσης, η οποία συμπαρέσυρε, μέσα και από ατυχείς χειρισμούς, το χρηματοπιστωτικό οικοδόμημα, υπήρξαν οι μισθωτοί και οι μικρές επιχειρήσεις.

Αυτές οι κοινωνικές ομάδες σημείωσαν απώλειες από 40% έως και 100%, καθιστώντας σε πολλές περιπτώσεις αδύνατη την εξυπηρέτηση μέρους κάθε παλαιάς και τρέχουσας οφειλής. 

Από την άλλη, προκειμένου να διασφαλιστεί η συστημική ευστάθεια του χρηματοπιστωτικού συστήματος, παρασχέθηκε στις τράπεζες σημαντική χρηματοδοτική στήριξη σε διάφορες φάσεις της κρίσης, χωρίς όμως να αποφευχθούν στρεβλές πρακτικές διαχείρισης των κεφαλαίων που αντλήθηκαν από τους φορολογούμενους. 

Η ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος, δεν παρήγαγε ωφέλειες όπως θα έπρεπε για την μεγάλη πλειονότητα των πολιτών και των οικονομικών δρώντων, φαλκιδεύοντας την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην πραγματική οικονομία.

Προς επίρρωση των παραπάνω, σύμφωνα με τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας, η Τραπεζική χρηματοδότηση της Ελληνικής οικονομίας από  215 δισ. τον Δεκέμβριο του 2017, μειώθηκε στα 200 δισ. τον Δεκέμβριο του 2018 και στα 185 δισ. τον Δεκέμβριο του 2019. 

Η συρρίκνωση του τραπεζικού δανεισμού μάλιστα παρατηρήθηκε σε μια περίοδο μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας.

Την ίδια περίοδο τα δάνεια προς τις ατομικές επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες ανέρχονταν από το 5,5% ως το 6% του συνόλου.

Η απροθυμία των τραπεζών να χρηματοδοτήσουν την ελληνική οικονομία εμφανίζεται ακόμη πιο ανεξήγητη και αδικαιολόγητη αν δούμε την πορεία των επιτοκίων.

Με βάση ανακοίνωση της Τράπεζας της Ελλάδας, με ημερομηνία 4 Φεβρουαρίου 2020, το μέσο επιτόκιο των νέων καταθέσεων τον Δεκέμβριο του 2019 μειώθηκε παραπέρα φθάνοντας το 0,18%, ενώ το επιτόκιο των δανείων αυξήθηκε παραπέρα φτάνοντας το 4,34%.

Ως αποτέλεσμα έχουμε ένα περιθώριο επιτοκίου συνεχώς αυξανόμενο που φτάνει το 4,16%! Κανένα άλλο τραπεζικό σύστημα στην ευρωζώνη δεν απολαμβάνει τέτοιο περιθώριο κέρδους και κανένα άλλο τραπεζικό σύστημα στην ευρωζώνη δεν είναι τόσο φειδωλό στην παροχή νέων δανείων!

Νομίζω πώς δεν μπορεί να παρουσιαστεί πιο παραστατικά η αρνητική συμβολή του τραπεζικού συστήματος στη Τιτάνια προσπάθεια που καταβάλλει η ελληνική επιχειρηματικότητα για να αφήσει πίσω της οριστικά και αμετάκλητα την κρίση.

Να τονίσω μάλιστα ότι ο αποκλεισμός των ΜΜΕ από τις τράπεζες σημαίνει ταυτόχρονα και τον εξοστρακισμό τους από πλήθος άλλων προγραμμάτων τα οποία προϋποθέτουν τη συμμετοχή δανειακών κεφαλαίων.

Σε αυτό το περιβάλλον που αναζητούνται υπαίτιοι δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η Τράπεζα της Ελλάδας με τον πιο επίσημο τρόπο έχει οριοθετήσει το ποσοστό των στρατηγικών κακοπληρωτών στο 15-20%, παραδεχόμενη ότι η πλειονότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων παλεύει καθημερινά για να καλύψει τις υποχρεώσεις της. 

Οι προηγούμενες θεσμικές και νομοθετικές παρεμβάσεις, παρά τη φιλοδοξία των εισηγητών τους, απέτυχαν διαδοχικά να περιορίσουν το πρόβλημα των κόκκινων δανείων και να οδηγήσουν σε ισορροπημένες λύσεις προς όφελος των δανειοληπτών και των τραπεζικών ιδρυμάτων.

Τόσο ο Κώδικας Δεοντολογίας, όσο και ο Εξωδικαστικός Μηχανισμός, αλλά και η πρόσφατη διάθεση της πλατφόρμας για τη ρύθμιση οφειλών έως 130.000 €, αποδείχθηκαν ανεπαρκή και μη λειτουργικά εργαλεία, λόγω της γραφειοκρατικής τους διάρθρωσης κι επίσης λόγω της ποιότητας και διάρκειας των λύσεων που προέκριναν.

Με άλλα λόγια, οι παρεμβάσεις αυτές ήταν πολύ αδύναμες κι εφαρμόστηκαν υπερβολικά καθυστερημένα, καθ’ ομολογία σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και των εταίρων – δανειστών. 

Το σχέδιο «Ηρακλής» που ψηφίστηκε πρόσφατα από το Ελληνικό Κοινοβούλιο παρουσιάζει επίσης σημαντικά κενά μεταξύ του επιδιωκόμενου στόχου από την μια και των μέσων και εργαλείων που χρησιμοποιεί από την άλλη για να το επιτύχει.

Και ενώ φιλοδοξεί να αντιμετωπίσει οργανωμένα και έγκαιρα- με δεδομένες τις καθυστερήσεις και τις αναποτελεσματικότητες των προηγούμενων μηχανισμών ρύθμισης οφειλών- όλα αυτά τα ζητήματα που αναφέρθηκαν, εκτιμάται ότι θα λειτουργήσει μονομερώς κυρίως ως προς το άνοιγμα της αγοράς δανείων σε νέα επιχειρηματικά σχήματα, αμφίβολης επιχειρηματικής στοχοθεσίας.

Η διεθνής εμπειρία έχει καταδείξει άλλωστε ότι η εμπλοκή περισσότερο πολύπλοκων εργαλείων και η δημιουργία σύνθετων χρηματοοικονομικών εργαλείων σε πολλές χώρες έχει αποκρύψει το πρόβλημα, παρά το έχει θεραπεύσει. 

Η ΓΣΕΒΕΕ συναισθανόμενη την ευθύνη που έχει ως κοινωνικός εταίρος έναντι των επιχειρήσεων που εκπροσωπούμε αλλά και των πολιτών που μας παρακολουθούν, θεωρούμε ότι η κυβέρνηση και η πολιτεία εν γένει οφείλει να λάβει υπόψη μια σειρά από παρατηρήσεις και ερωτήματα που ανέκυψαν μέσα από τη μελέτη του νομοθετήματος και τις πιθανές επιδράσεις που θα έχει στην ελληνική κοινωνία. 

Δοθέντων των παραπάνω, καταθέτω εννέα ερωτήματα που χρήζουν κατά την άποψη μας σαφών απαντήσεων: 

1. Πρώτο, είναι γνωστό ότι έχουν εφαρμοστεί παρόμοια σχήματα σε άλλες χώρες της ΕΕ-27, όπως το  GACS  της Ιταλίας. Πρόσφατα δημοσιεύματα μάλιστα (π.χ. Reuters) αναφέρουν ότι η Τράπεζα της Ιταλίας διερευνά την πορεία των σχημάτων GACS, καθώς υπάρχουν ανησυχίες για πιθανές απώλειες από τις συμφωνίες αυτές. Μάλιστα, το ίδιο δημοσίευμα αναφέρει ότι ο οίκος Moody’s υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα σε 9 από τα 14 προγράμματα GACS.Μπορείτε να μας ενημερώσετε για τις βασικές διαφοροποιήσεις του ελληνικού σχεδίου με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά; Τι μέτρα θα λάβετε ώστε να μην βρεθούμε και στην Ελλάδα προ εκείνων των απροόπτων που βρέθηκαν οι ιταλικές εποπτικές αρχές; Επίσης, έχει ληφθεί υπόψη η εμπειρία από την πορεία αντίστοιχων προγραμμάτων σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ-27, και εάν ναι, πώς σκοπεύει η κυβέρνηση να αντιμετωπίσει μια ενδεχόμενη αρνητική πορεία του προγράμματος; 
2. Δεύτερο, σε επιστημονικές δημοσιεύσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που περιγράφουν με λεπτομέρεια τον σχεδιασμό παρόμοιων προγραμμάτων, αναφέρεται ρητά ότι «τα εργαλεία αυτά έχουν στόχο να ενισχύσουν τα πρώτα βήματα (kick-start) της αγοράς Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων και θα πρέπει να έχουν ένα ξεκάθαρο χρονικό πλαίσιο, το οποίο θα δείχνει ένα περιορισμένο παράθυρο ευκαιρίας».Τούτου δοθέντος, υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος που ο νόμος επιτρέπει αυτό το παράθυρο ευκαιρίας να παραμείνει ανοικτό για μεγάλο χρονικό διάστημα (παρ. 1 και 3 του άρθρου 6), όταν η ίδια η ΕΚΤ προτείνει το αντίθετο;
3. Τρίτο, θα συμφωνούσατε χάρη διαφάνειας, με μια πρόταση δημοσιοποίησης της σύνθεσης των τιτλοποιημένων ομολογιών σε μια τριμηνιαία ή εξαμηνιαία βάση; Η ανάλυση δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι εξατομικευμένη για να διασφαλίζονταν τα προσωπικά δεδομένα. Θα μπορούσε ωστόσο να αναλύεται σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα, πχ, με βάση το χρόνο υπερημερίας, το είδος των δανείων (στεγαστικά, καταναλωτικά, επιχειρηματικά, κοκ), τη γεωγραφική περιοχή, κ.λπ. 
4. Τέταρτο, δοθείσης της μέχρι σήμερα αρνητικής εμπειρίας, μπορούν οι τράπεζες να μας πουν για κάθε δισ. ευρώ κόκκινων δανείων που θα διώχνουν από τους ισολογισμούς τους, πόσο θα αυξάνουν τις χρηματοδοτήσεις στην οικονομία και δη τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις; 
5. Πέμπτο, σε πλήθος άρθρων δίνεται η δυνατότητα στον αρμόδιο υπουργό να αναιρέσει ουσιώδεις όρους του νόμου, όπως ενδεικτικά η αύξηση του ανώτατου συνολικού ποσού εγγύησης του ελληνικού δημοσίου από τα 12 δισ. ευρώ, η παράταση της περιόδου παροχής εγγύησης πέραν των 18 μηνών, όπως και η τροποποίηση των όρων παροχής της εγγύησης. Με ποιό τρόπο θα διασφαλιστεί η απαραίτητη διαφάνεια ώστε τέτοιου τύπου αλλαγές να τύχουν της δέουσας δημοσιότητας;
6. Έκτο, η ανάπτυξη της δευτερογενούς αγοράς δανείων θέτει σε μια εξαιρετικά ευάλωτη θέση τους δανειολήπτες. Ποια μέτρα θα ληφθούν ώστε να είναι ενήμεροι για τον κάτοχο των δανείων τους; Επίσης, ποια μέτρα θα ληφθούν για να μην ξαναγίνουμε μάρτυρες προσβλητικών πρακτικών που οδηγούν στα άκρα ανθρώπους ήδη ευάλωτους;
7. Έβδομο, η ΓΣΕΒΕΕ στο πλαίσιο της διαβούλευσης που προηγήθηκε της ψήφισης του νόμου είχε προτείνει να κατοχυρωθεί το προτιμησιακό δικαίωμα του δανειολήπτη σε κάθε περίπτωση μεταβίβασης του δανείου του, ώστε να μπορεί να το αποπληρώνει πάντα με όρους αγοράς. Η κυβέρνηση ξανασκέφτεται τη θέσπιση αυτού του δικαιώματος ώστε να διαφυλαχθεί η κοινωνική συνοχή και σταθερότητα; 
8. Όγδοο, τι διασφαλίζει την αποτελεσματική λειτουργία των εταιριών διαχείρισης, όταν πλήθος άρθρων του νόμου αφήνει ανοιχτό τον τρόπο τιμολόγησης, το ύψος των προμηθειών κλπ.; Τι διασφαλίζει ότι αυτά τα «οχήματα ειδικού σκοπού» έχουν χρηστή διακυβέρνηση, αξιοπιστία και ότι οι διοικήσεις τους δε συνδέονται έμμεσα ή άμεσα με το τραπεζικό σύστημα; Υπάρχουν ρήτρες για τη συγκρότηση των ΔΣ των εταιριών αυτών (πχ η μη καταδίκη μέλους);
9. Ένατο και σημαντικότερο είναι το ερώτημα με αφορμή το οποίο ζητήσαμε την κοινή συνεδρίαση των δύο επιτροπών:

Τι εγγυήσεις υπάρχουν ώστε στα τιτλοποιημένα ομόλογα να μην συμπεριληφθούν και εξυπηρετούμενα δάνεια;

Κατά την εκτίμησή μας ο ορισμός που δίνεται στο άρθρο 2 επιτρέπει την τιτλοποίηση και εκχώρηση σε funds με την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου ακόμη και εξυπηρετούμενων δανείων!

Να περιμένουμε λοιπόν ότι θα συμπεριληφθούν ακόμη και πράσινα δάνεια, ώστε οι ομολογίες να είναι υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας;

Αναμφίβολα, το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων ταλαιπωρεί τη χώρα εδώ και μια δεκαετία, έχει καλλιεργήσει στρεβλές στρατηγικές συμπεριφορές και έχει ουσιαστικά παραλύσει το τραπεζικό σύστημα και τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα.

Οι λύσεις που απαιτεί η ελληνική οικονομία σήμερα δεν μπορεί να περιορίζονται στην επικέντρωση στη μια μόνο διάσταση του προβλήματος, που είναι οι τράπεζες αδιαφορώντας για τις κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες που θα μετατεθούν προς το μέλλον.

Το σχέδιο Ηρακλής μπορεί και πρέπει να γίνει πιο γενναίο αλλά και κοινωνικά δίκαιο, υιοθετώντας έστω και τώρα δικλείδες ασφαλείας που θα αποτρέψουν την εμφάνιση αρνητικών φαινομένων.