29.11.2019

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 404/6

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Προς μια πιο αποτελεσματική και πιο δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων στη φορολογική πολιτική της ΕΕ» (2019/C 404/02)

Εισηγητής : Christophe ROUILLON (FR/PES), δήμαρχος Coulaines

Έγγραφο αναφοράς : Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο: Προς μια πιο αποτελεσματική και πιο δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων στη φορολογική πολιτική της ΕΕ, 15 Ιανουαρίου 2019

COM(2019) 8 final

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ,

1. συμφωνεί με την Επιτροπή ότι η παγκοσμιοποίηση, η ψηφιοποίηση και η ανάπτυξη της οικονομίας των υπηρεσιών μεταβάλλουν τη φορολογία με πολύ δυναμικό τρόπο·

2. υπενθυμίζει ότι έχει ήδη παροτρύνει την Επιτροπή να χρησιμοποιήσει τη ρήτρα «γέφυρας» προκειμένου να εφαρμόσει ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία, ιδίως στον τομέα της φορολογίας (1). Στο πλαίσιο αυτό, εκφράζει την ικανοποίησή της για το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 26ης Μαρτίου 2019, σχετικά με το οικονομικό έγκλημα, τη φοροδιαφυγή και τη φοροαποφυγή (έκθεση της ειδικής επιτροπής TAX3), στο οποίο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλεί την Επιτροπή «να χρησιμοποιεί, όταν κρίνεται σκόπιμο, τη διαδικασία που ορίζεται στο άρθρο 116 της ΣΛΕΕ·

3. επισημαίνει ότι, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ, η εσωτερική αγορά αποτελεί τομέα συντρέχουσας αρμοδιότητας της ΕΕ και των κρατών μελών. Επίσης, το άρθρο 113 της ΣΛΕΕ προβλέπει μηχανισμούς που επιτρέπουν την εναρμόνιση της νομοθεσίας σχετικά με τις φορολογικές πολιτικές μεταξύ των κρατών μελών προκειμένου να διασφαλίζεται η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και να αποφεύγεται η στρέβλωση του ανταγωνισμού. Θεωρεί ότι η πρόταση για καθιέρωση ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία σε αυτή τη βάση —η οποία, σύμφωνα με τη δέσμευση της Επιτροπής, δεν πρέπει να επηρεάζει τα προνόμια των κρατών μελών να καθορίζουν άμεσους φορολογικούς συντελεστές είτε των προσώπων είτε των εταιρειών— θα πρέπει να συμβαδίζει με μεγαλύτερη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των εθνικών και περιφερειακών κοινοβουλίων, δεδομένου ότι υπάρχουν περιφέρειες με νομοθετικές αρμοδιότητες στον τομέα της φορολογικής πολιτικής·

4. διαπιστώνει ότι η πρόταση της Επιτροπής δεν αποσκοπεί στην εκχώρηση νέων εξουσιών στην ΕΕ· η Επιτροπή δεν προτίθεται να παρεμβαίνει στις αρμοδιότητες των κρατών μελών όσον αφορά τον καθορισμό των συντελεστών άμεσης φορολογίας των προσώπων ή των εταιρειών·

5. υπενθυμίζει ότι η ενισχυμένη συνεργασία (άρθρα 326 έως 334 της ΣΛΕΕ) μπορεί να εφαρμοστεί στον φορολογικό τομέα και επιτρέπει σε εννέα (9) τουλάχιστον κράτη μέλη να αποφασίσουν από κοινού μια κοινή νομοθεσία, όπως στην περίπτωση του σχεδίου φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών. Ωστόσο, η ενισχυμένη συνεργασία θα πρέπει πάντοτε να αποτελεί έσχατη λύση, αφού εξαντληθούν οι δυνατότητες που προσφέρονται εντός των πλαισίων κανονικής λειτουργίας των θεσμών, δεδομένου ότι η διαδικασία αυτή κινδυνεύει να οδηγήσει σε κατακερματισμό της εσωτερικής αγοράς, στηρίζεται δε σε μια προσέγγιση κατά κύριο λόγο διακυβερνητική·

6. χαιρετίζει το γεγονός ότι η Επιτροπή, κατά την τρέχουσα θητεία της, υπέβαλε 26 νομοθετικές προτάσεις με στόχο την ενίσχυση της καταπολέμησης του οικονομικού εγκλήματος και του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού (2), καθώς και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της είσπραξης των φόρων και της δικαιοσύνης· επισημαίνει δε ότι το Συμβούλιο έχει επιτύχει κάποια πρόοδο όσον αφορά τις μείζονες πρωτοβουλίες μεταρρύθμισης της φορολογίας των εταιρειών, χωρίς ωστόσο να έχουν οριστικοποιηθεί ακόμη όλες·

7. επισημαίνει επίσης το γεγονός ότι οι άλλες πρωτοβουλίες, εκτός από τις πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τη φοροδιαφυγή ή τη φοροαποφυγή, τις οποίες έχει υποστηρίξει η ΕτΠ για την επιβολή φόρου στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές ήδη από το 2011 και τη φορολόγηση ψηφιακών υπηρεσιών, έχουν καθηλωθεί από μια μειοψηφία κρατών μελών στο Συμβούλιο·

Ευρωπαϊκή φορολογία και δημοκρατία

8. υπενθυμίζει την εγγενή σχέση μεταξύ φορολογίας και δημοκρατίας, καθώς η ιστορία των φιλελεύθερων δημοκρατιών συνδέεται στενά με την αναζήτηση της συγκατάθεσης των φορολογουμένων για την υποβολή των πόρων και των φορολογικών δαπανών στον δημοκρατικό έλεγχο, όπως καταδεικνύεται από το ρητό «No taxation without representation» (καμία φορολόγηση χωρίς εκπροσώπηση)·

9. υπογραμμίζει ότι, σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου (3), η καταπολέμηση των καταχρηστικών φορολογικών πρακτικών αποτελεί για τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων τομέα προτεραιότητας δράσης της ΕΕ. Ως εκ τούτου, θεωρεί ότι η Επιτροπή επέλεξε την κατάλληλη στιγμή για να δημοσιεύσει την πρότασή της προκειμένου να τροφοδοτήσει τη δημοκρατική συζήτηση πριν από τις ευρωεκλογές. Εκτιμά επίσης ότι η ΕΕ θα μπορέσει να ανακόψει αποτελεσματικότερα τον αντιευρωπαϊκό λαϊκισμό, εάν η ευρωπαϊκή φορολογική πολιτική αποτελεί αντικείμενο διαφανούς και δημοκρατικής διαχείρισης (ανάκτηση του ελέγχου)·

10. σημειώνει ότι η φοροαποφυγή από τις πολυεθνικές εταιρείες εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα στην ΕΕ και φρονεί ότι θα πρέπει να εντατικοποιηθούν οι μεμονωμένες έρευνες, δεδομένου ότι οι αξιόποινες πράξεις μιας οντότητας δεν καθορίζουν τη συλλογική συμπεριφορά·

Το κόστος της ομοφωνίας στον τομέα της φορολογίας

11. επισημαίνει ότι, εντός ενός ενιαίου οικονομικού πλαισίου, είναι αναγκαίο να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ, αφενός, της ρύθμισης του φορολογικού ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών —και, ενίοτε, εντός αυτών— και αφετέρου της ανάγκης να αποφευχθεί η παρέμβαση ενός κράτους μέλους στη φορολογική κυριαρχία ενός άλλου κράτους μέλους (για παράδειγμα λόγω της ανυπαρξίας ορισμού ενδεδειγμένης μέγιστης διαφοράς μεταξύ των αντίστοιχων φορολογικών συντελεστών ή λόγω της ύπαρξης επιθετικών φορολογικών καθεστώτων). Οι φορολογικές αποφάσεις ενός κράτους μέλους μπορούν πράγματι να επηρεάσουν σημαντικά τα έσοδα των άλλων και το περιθώριο ελιγμών τους να προβαίνουν σε δικές τους πολιτικές επιλογές. Από την άλλη πλευρά, η εθνική φορολογική κυριαρχία περιορίζεται, καθώς η φορολογική βάση καθίσταται περισσότερο κινητή. Η ΕτΠ θεωρεί, ως εκ τούτου, προτιμότερο να δοθεί έμφαση στην έννοια της κοινής φορολογικής κυριαρχίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο·

12. σημειώνει ότι, παράλληλα με την πρόοδο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και τη σημαντική και ταχεία μεταστροφή της οικονομίας, προκλήθηκε έλλειψη ισορροπίας της ολοκλήρωσης, με ελεύθερη την κυκλοφορία κεφαλαίων και υπηρεσιών στην ΕΕ, ενώ τα κράτη μέλη καθορίζουν ανεξάρτητα τους φορολογικούς τους κανόνες. Πράγματι, σε ένα πλαίσιο όπου η ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς περιοριζόταν κυρίως στο εμπόριο αγαθών, οι διασυνοριακές επιδράσεις της φορολογίας ήταν πολύ πιο περιορισμένες από ό, τι σήμερα, καθώς οι επιχειρήσεις εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα άυλα στοιχεία ενεργητικού, τα δεδομένα και την αυτοματοποίηση, η προστιθέμενη αξία των οποίων είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ποσοτικά·

13. υποστηρίζει ότι οι κοινές προσπάθειες σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο είναι απαραίτητες για την προστασία των προϋπολογισμών της Ένωσης και των κρατών μελών από τις απώλειες που οφείλονται στη φοροδιαφυγή και στους μη καταβληθέντες φόρους. Επισημαίνει ότι μόνο τα φορολογικά έσοδα που εισπράττονται πλήρως και αποτελεσματικά επιτρέπουν στα κράτη, στις τοπικές αρχές και έμμεσα στην ΕΕ να παρέχουν, μεταξύ άλλων, ποιοτικές και οικονομικά αποδοτικές δημόσιες υπηρεσίες, ιδίως στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας και της στέγης, της ασφάλειας και της καταπολέμησης του εγκλήματος. Συν τοις άλλοις, τους επιτρέπουν έτσι να χρηματοδοτούν μέτρα σχετικά με την κλιματική αλλαγή, να προωθούν την ισότητα των φύλων, τα δημόσια μέσα μεταφοράς και τις υποδομές ζωτικής σημασίας προκειμένου να σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά την επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ενδεχόμενη ελάφρυνση της συνολικής φορολογικής επιβάρυνσης των πολιτών και των επιχειρήσεων στην ΕΕ·

14. θεωρεί ότι η ομοφωνία στον τομέα της φορολογίας έχει επίσης παρεμποδίσει την υλοποίηση άλλων επιδιώξεων της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά το πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030, συμπεριλαμβανομένης της αναθεώρησης της οδηγίας για τη φορολόγηση της ενέργειας με στόχο την ενσωμάτωση των εκπομπών CO2 στον φορολογικό συντελεστή για τα καύσιμα, την κυκλική οικονομία και τη μεταρρύθμιση του συστήματος ιδίων πόρων·

15. σημειώνει ότι, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, οι πολυάριθμες στρατηγικές φοροαποφυγής των επιχειρήσεων έχουν προκαλέσει απώλειες εσόδων στην ΕΕ που υπολογίζονται μεταξύ 50 και 70 δισεκατ. ευρώ· οι εν λόγω απώλειες αντιστοιχούν μόνο στην απώλεια του κέρδους από τη μετατόπιση των κερδών και ισοδυναμούν τουλάχιστον με το 17 % των εσόδων από τον φόρο εταιρειών που εισπράχθηκαν το 2013, και σε 160 έως 190 δισεκατ. ευρώ, εάν συμπεριληφθεί η εκτιμώμενη ζημία λόγω εξατομικευμένων φορολογικών διευθετήσεων των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών·

16. υπενθυμίζει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές είναι επίσης θύματα φοροαποφυγής, δεδομένου ότι τα δημοτικά τέλη ή οι περιφερειακοί φόροι εισπράττονται με βάση την εθνική φορολογική βάση και οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές στα περισσότερα κράτη μέλη λαμβάνουν μέρος των εσόδων που προέρχονται από την εθνική φορολογία των εταιρειών·

17. επισημαίνει ότι οι κανόνες ΦΠΑ της ΕΕ χρονολογούνται από το 1993, ενώ θα έπρεπε να είναι μεταβατικοί. Η απαίτηση ομοφωνίας κατέστησε αδύνατη κάθε ουσιαστική μεταρρύθμιση, παρά τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις και τις αλλαγές στην αγορά. Σε πολλές περιπτώσεις, τα κράτη μέλη εξακολουθούν να εφαρμόζουν διαφορετικούς κανόνες για τις εγχώριες και τις διασυνοριακές συναλλαγές. Η ΕτΠ τονίζει ότι αυτό αποτελεί μείζον εμπόδιο στην ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς και οδηγεί σε δαπανηρές διαδικασίες για τον αυξανόμενο αριθμό των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται διασυνοριακά. Η απλούστευση και ο εκσυγχρονισμός των κανόνων ΦΠΑ στην ΕΕ θα μειώσουν τον διοικητικό φόρτο για τις διασυνοριακές επιχειρήσεις με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση συνολικά 15 δισεκατ. ευρώ ετησίως. Η τρέχουσα κατάσταση είναι ιδιαίτερα επιζήμια για τις ΜΜΕ, οι οποίες δεν διαθέτουν επαρκείς οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους για να αντιμετωπίσουν τη νομική πολυπλοκότητα των φορολογικών κανόνων·

18. θεωρεί ότι η άρση της απαίτησης ομοφωνίας στον τομέα της φορολογίας θα επιτρέψει στην ΕΕ να μην υπερασπίζεται μόνο τη θέση του ελάχιστου κοινού ευρωπαϊκού παρονομαστή, αλλά να είναι πιο φιλόδοξη στις διεθνείς συζητήσεις με θέμα τη φορολογία· τούτο δε ιδίως όσον αφορά τις εργασίες του ΟΟΣΑ με θέμα την ψηφιακή φορολογία και τη μετατόπιση των κερδών (BEPS/διάβρωση της φορολογικής βάσης και μετατόπιση των κερδών)· Σχετικά με τον χάρτη πορείας

19. υποστηρίζει την αρχή της σταδιακής προσέγγισης που προτείνει η Επιτροπή και θεωρεί ότι η προσέγγιση αυτή θα πρέπει να ακολουθείται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και να επιτρέπει την αντιμετώπιση συγκεκριμένων συστημάτων επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού·

20. ελπίζει ότι, ως πρώτο βήμα, θα πραγματοποιηθεί ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία για πρωτοβουλίες που δεν έχουν άμεσο αντίκτυπο στα δικαιώματα, τις βάσεις ή τους φορολογικούς συντελεστές των κρατών μελών, αλλά είναι αναγκαίες για τη βελτίωση της διοικητικής συνεργασίας και της αμοιβαίας συνδρομής μεταξύ των κρατών μελών στην καταπολέμηση της απάτης και της φοροδιαφυγής. Η ΕτΠ θα ήθελε επίσης το πρώτο στάδιο να καλύπτει πρωτοβουλίες για τη διευκόλυνση της φορολογικής συμμόρφωσης των επιχειρήσεων της ΕΕ·

21. διερωτάται γιατί η Επιτροπή προτείνει να χρησιμοποιηθεί η ειδική ρήτρα «γέφυρας» του άρθρου 192 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ στον τομέα του περιβάλλοντος μόνο στο δεύτερο στάδιο, ενώ η φορολογία είναι ουσιώδες στοιχείο για την υλοποίηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης· ως εκ τούτου, προτείνει η χρήση της ρήτρας «γέφυρας» για την περιβαλλοντική φορολογία να προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή από το πρώτο στάδιο. Ειδικότερα, θα ήταν επείγον να εισαχθεί μια συντονισμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση για τη φορολόγηση του κλάδου των αερομεταφορών, ο οποίος επί του παρόντος δεν υπόκειται σε κανένα ευρωπαϊκό φορολογικό καθεστώς, όπως για παράδειγμα όσον αφορά την καθιέρωση ΦΠΑ στα αεροπορικά εισιτήρια ή τη φορολόγηση της κηροζίνης. Βρυξέλλες, 26 Ιουνίου 2019.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών Karl-Heinz LAMBERTZ