Μικρά σημειώματα φορολογίας

Του Δημήτρη Σταματόπουλου

Συγγραφέα Φορολογικού Δικαίου

τ. Γενικού Διευθυντή φορολογίας

Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου 

Αυστηρές ή λογικές χρηματικές ποινές

Οι ποινές στη φορολογία διακρίνονται σε διοικητικές (χρηματικό πρόστιμο, προσαυξήσεις, δεσμεύσεις περιουσιακών στοιχείων, αναστολή λειτουργίας της επιχείρησης, κ.λπ.) και ποινικές

Σ’ αυτό το σημείωμα θέλω να ασχοληθώ μόνο με τις χρηματικές ποινές, αυτό που αναφέρεται σε όλες τις συζητήσεις ως πρόστιμα.

Οι ποινές πρέπει να έχουν ως σκοπό την συμμόρφωση, αλλά να λαμβάνεται υπόψη η βαρύτητα της παράβασης και να υπάρχει αναλογικότητα και συνάρτηση παράβασης και ποινής. Οι ισχύουσες διατάξεις έχουν απολύτως αστοχήσει και δεν εξυπηρετούν τον επιδιωκόμενο σκοπό, που είναι η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής σε συνδυασμό με την μη επιβολή ποινών για τυπικούς λόγους.

Το προέχον στοιχείο σε ένα φορολογικό σύστημα πρέπει να είναι η είσπραξη των φόρων, οι ποινές δεν πρέπει και δεν έχουν ταμιευτικό σκοπό. Ο σκοπός τους είναι αποτρεπτικός. Είναι μέρος του στόχου για την αποτροπή της φοροδιαφυγής, αλλά δεν είναι το μοναδικό εργαλείο, δεν είναι δυνατόν να υπερβαίνει το πρόστιμο τους οφειλόμενους φόρους, πρέπει παράλληλα να λαμβάνεται υπόψη η εισπραξιμότητα των φόρων και η ταυτόχρονη λειτουργία μιας υγιούς επιχείρησης.

Σε ένα σύστημα ποινών, πρέπει να εφαρμόζεται η αρχή της χρηστής διοίκησης και να μην τιμωρούνται τυπικές παραβάσεις.

Στην απόκρυψη συναλλαγών το πρόστιμο πρέπει να υπολογίζεται ποσοστιαία επί της απόκρυψης της συναλλαγής, αλλά και της ωφέλειας που αποκόμισε ο παραβάτης.

Στις παραβάσεις διαδικαστικού χαρακτήρα να επιβάλλεται μία ενιαία ποινή κατ’ έλεγχο με ένα προκαθορισμένο ποσό, εξεταζόμενου ως θέματος και της μη επιβολής ποινής την πρώτη φορά. Δηλαδή, επί της ουσίας να επανέλθει η πρόβλεψη για σύσταση, έστω και εάν στην πράξη σε λίγες περιπτώσεις είχε τύχει εφαρμογής. Μια τέτοια εφαρμογή εμπεδώνει ένα κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ φορολογουμένου και φορολογούσας αρχής.

Τονίζουμε ότι οι διατάξεις περί προστίμων, για να μην χαρακτηριστούν ως αντισυνταγματικές, δεν πρέπει να οδηγούν σε επιμέτρηση ποινών που δεν έχουν καμιά σχέση με την διαπραχθείσα παράβαση.

Γενικότερα όμως, η αδυναμία των νομοθετικών ρυθμίσεων, η πρακτική εφαρμογή και η ανάδειξη του καταλογισμού των ποινών ως πρωταρχικού στόχου, αντί του στόχου είσπραξης των φόρων, οδήγησε και οδηγεί σε συνεχή και ανακυκλούμενη στρέβλωση. 

Σημειώνουμε ότι από τα 62 δις ανείσπρακτες οφειλές τα 23 δις προέρχονται μόνο από πρόστιμα. Το ποσοστό της εισπραξιμότητας των προστίμων είναι γνωστό ότι είναι κάτω του 1% και αυτό επιβάλλει την αναθεώρηση της όλης λογικής επιβολής των ποινών.

Παραθέτουμε αναλυτικότερα πως κατανέμονται οι ανείσπρακτες ληξιπρόθεσμες οφειλές με ημερομηνία 31/10/2013, σε γενικές κατηγορίες:

1. Από Πρόστιμα 23 δις

2. Έμμεσοι φόροι 17,1 δις (από αυτά πρόστιμα έμμεσων φόρων 2,6 δις)

3. Άμεσοι φόροι 12,4 δις

4. Από Δάνεια με εγγύηση του Δημοσίου 5 δις

5. Λοιπά μη φορολογικά έσοδα 2,7 δις

6. Από Δικαστικά έσοδα 1 δις

Γενικό σύνολο ληξιπροθέσμων 31/10/2013 61,2 δις

Γενικό σύνολο ληξιπροθέσμων 31/12/2012 56,1 δις

Γενικό σύνολο ληξιπροθέσμων 31/7/2013 60,2

Μέση μηναία αύξηση ληξιπροθέσμων 640 εκ το μήνα και από αυτά κάθε μήνα 200 εκ. είναι πρόστιμα.

Ακόμα περισσότερο λοιπόν, από τα δημοσιευμένα στοιχεία, από το Υπουργείο Οικονομικών, για τις ανείσπρακτες οφειλές, επί της ουσίας θεμελιώνεται ότι χρειάζεται όχι μόνο γενική αναθεώρηση των διατάξεων περί ποινών, αλλά και της πρακτικής εφαρμογής τους από την Φορολογική Διοίκηση.

Δημ. Σταματόπουλος