Νέες προκλήσεις στη φορολογία στην Ε.Ε. Αντιμετώπιση αθέμιτου φορολογικού ανταγωνισμού

Η παγκοσμιοποίηση και οι νέες τεχνολογίες διευκολύνουν τη συλλογή των εσόδων, αλλά δημιουργούν και νέους κινδύνους αθέμιτου φορολογικού ανταγωνισμού. Σε παγκόσμιο επίπεδο καταβάλλονται προσπάθειες για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Οι πρωτοβουλίες αυτές περιλαμβάνουν πολυμερείς συμφωνίες για αυτόματη ανταλλαγή χρηματοοικονομικών δεδομένων (σε εφαρμογή από το 2017), και τη νέα διεθνή φορολογική αρχιτεκτονική με βάση τη Συμφωνία ΟΟΣΑ/G20 η οποία έχει υιοθετηθεί από περισσότερες από 140 Χώρες.

Ωστόσο, με βάση στοιχεία της Ε.Ε (ΕU Tax Observatory) το 2022 το 12% του παγκόσμιου ΑΕΠ (χρηματοοικονομικά διαθέσιμα) εξακολουθεί να ευρίσκεται σε δικαιοδοσίες με ευνοϊκά φορολογικά καθεστώτα. Συνεπώς, η αναγκαιότητα διεθνούς συνεργασίας καθίσταται επιτακτική για την αντιμετώπιση του ζητήματος της μετατόπισης των κερδών, λαμβάνοντας υπόψη και την υποχρέωση εφαρμογής συνετούς δημοσιονομικής πολιτικής με βάση και τους νέους κανόνες οικονομικής διακυβέρνησης στην Ε.Ε.

Την τελευταία δεκαετία η Ε.Ε αντιμετώπισε πολυεπίπεδες κρίσεις οι οποίες επηρέασαν και τα φορολογικά συστήματα. Την χρηματοοικονομική κρίση του 2008/2009 ακολούθησε η πανδημία με ισχυρές επιπτώσεις στο έλλειμα και χρέος. Την μετά πανδημία εποχή τη χαρακτηρίζει η νέα πρόκληση των γεωπολιτικών εξελίξεων με ισχυρές επιπτώσεις στην αγορά ενέργειας και στον πληθωρισμό. Ωστόσο η κρίση της πανδημίας είχε και μόνιμες επιπτώσεις στην αγορά εργασίας, στην παραγωγή και στην κατανάλωση καθώς και στα επιχειρηματικά μοντέλα, ενώ οι επιπτώσεις στη φορολογική πολιτική απαιτούν την εφαρμογή του κατάλληλου φορολογικού μείγματος για τη στήριξη των εσόδων, λαμβάνοντας υπόψη και την αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Επιπλέον ο πληθωρισμός, επιφέρει στρεβλώσεις απαιτώντας σχεδιασμό φορολογικών πολιτικών για την αντιμετώπιση δυνητικών επιδράσεων στους πραγματικούς συντελεστές φορολόγησης, στα κλιμάκια και στις ελαφρύνεις κλπ.

Τα φορολογικά έσοδα τα τελευταία έτη στην Ε.Ε επέδειξαν σταθερότητα, ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενισχυόμενα όμως κυρίως από τα προσωρινά μέτρα που ελήφθησαν από τις κυβερνήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η αναγκαιότητα μακροπρόθεσμης ενίσχυσης της βιωσιμότητας των φορολογικών συστημάτων καθίσταται επιτακτική. Ειδικότερα πέραν της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής/φοροαποφυγής και της υλοποίησης των σχετικών μεταρρυθμίσεων/επενδύσεων που περιλαμβάνονται στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης, τα φορολογικά συστήματα θα κληθούν να αντιμετωπίσουν και να αφομοιώσουν σημαντικές παγκόσμιες διαρθρωτικές εξελίξεις χαρακτηριζόμενες ως μεγατάσεις ήτοι μεγάλες τάσεις που λειτουργούν ως τροχιές αλλαγής με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που προέρχονται από αλλαγές στα δημογραφικά στοιχεία, την ψηφιοποίηση, την παγκοσμιοποίηση, τις κοινωνικές ανισότητες και κοινωνική συνοχή, την κλιματική αλλαγή και την ποιότητα του περιβάλλοντος κλπ.

Συμπερασματικά για την ενίσχυση της βιωσιμότητας των φορολογικών εσόδων απαιτείται αποτελεσματικότητα, απλότητα για την ελαχιστοποίηση του διοικητικού κόστους και την αύξηση της συμμόρφωσης αλλά και ενίσχυση της διαφάνειας. Η Ε. Επιτροπή έχει υποβάλλει σειρά προτάσεων που στοχεύουν στην αντιμετώπιση του αθέμιτου φορολογικού ανταγωνισμού, στην απλοποίηση των φορολογικών κανόνων, καθώς και στην διευκόλυνση των σημαντικών επενδύσεων στην Ενιαία Αγορά. Εναπόκειται στα Κ-Μ να εφαρμόσουν άμεσα αυτές τις διαρθρωτικές αλλαγές προκειμένου ενισχυθεί περαιτέρω η βιωσιμότητα των φορολογικών συστημάτων.

Αθηνά Καλύβα (Ph.D)

Επικεφαλής Οικονομικής Μονάδας Μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπείας στην Ε.Ε