Σύνταγμα
ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
Τον Ιούλιο του 1974 η Ελλάδα εξήλθε από την επτάχρονη δικτατορία που την απέκοψε από το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και ανέκοψε τη γενικότερη εξέλιξή της σε όλους τους τομείς.
Πριν από την άσκηση συντακτικής εξουσίας από την Ε’ Αναθεωρητική Βουλή, διεξήχθη το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου 1974, με το οποίο ο Λαός, με μεγάλη πλειοψηφία, επέλεξε ως μορφή του δημοκρατικού πολιτεύματος την αβασίλευτη Δημοκρατία. Στην Ε’ Αναθεωρητική Βουλή ανατέθηκε η αποστολή της διαμόρφωσης των σύγχρονων χαρακτηριστικών του δημοκρατικού πολιτεύματος στο πλαίσιο του νέου Συντάγματος της Χώρας.
Ένα χρόνο μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, η ψήφιση του Συντάγματος του 1975, το οποίο είχε ως εμπνευστή τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και αρχιτέκτονα τον Κωνσταντίνο Τσάτσο, επισφράγισε την επάνοδο της δημοκρατίας στον Τόπο που τη γέννησε.
Διαπνεόμενο από τις αρχές του κράτους δικαίου και του κοινωνικού κράτους και ανάγοντας τον σεβασμό της αξίας του ανθρώπου σε πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας, το Σύνταγμα του 1975 εξέφρασε με πληρότητα το κεκτημένο του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού συνταγματισμού, προς τον οποίο επιτέλεσε πραγματικό άλμα, αν ληφθεί υπόψη η θεσμική υστέρηση της Χώρας σε πολιτειακό επίπεδο κατά τις πρώτες δεκαετίες που ακολούθησαν τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο.
Επιλέγοντας ως πολίτευμα την «προεδρευομένη κοινοβουλευτική δημοκρατία», ο συντακτικός νομοθέτης όχι μόνο εφάρμοσε την επιλογή και εντολή του Λαού ως προς τη μορφή του δημοκρατικού πολιτεύματος αλλά και, ανταποκρινόμενος στα διδάγματα της πρόσφατης ιστορίας του Τόπου, προσέδωσε ιδιαίτερη έμφαση στον αιρετό χαρακτήρα του αξιώματος του αρχηγού του Κράτους. Ταυτοχρόνως, εφοδίασε τον καταστατικό χάρτη της Χώρας με πλέγμα θεμελιωδών δικαιωμάτων που τον κατέταξαν μεταξύ των πλέον σύγχρονων ευρωπαϊκών συνταγμάτων. Ώστε ατομικές ελευθερίες και κοινωνικά δικαιώματα να προστατεύονται κατά τρόπο πλήρως ανταποκρινόμενο στις απαιτήσεις του φιλελεύθερου, δημοκρατικού και κοινωνικού κράτους, όπως αυτό νοείται πλέον στην εποχή μας.
Ήδη, ο καταστατικός χάρτης της Χώρας συμπλήρωσε τριάντα τρία χρόνια πλαισίωσης ομαλού πολιτικού βίου, κατά τη διάρκεια του οποίου οι πολιτικές δυνάμεις συνέβαλαν καθοριστικά στην εμπέδωση του συστήματος αξιών της φιλελεύθερης και κοινωνικά προσανατολισμένης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.
Στο διάστημα αυτό, το Σύνταγμα του 1975 γνώρισε τρεις αναθεωρήσεις. Η πρώτη (1986), ένδεκα χρόνια μετά τη θέση του σε ισχύ, υπήρξε περιορισμένη, καθώς επικεντρώθηκε στον θεσμό του Προέδρου της Δημοκρατίας, του οποίου περιόρισε σημαντικά τις εξουσίες ως ρυθμιστή του πολιτεύματος.
Η δεύτερη (2001), δέκα πέντε χρόνια αργότερα, ιδιαίτερα εκτεταμένη, αποτέλεσε, κατά σημαντικό μέρος της, προϊόν της συναίνεσης ιδίως των δύο μεγάλων κομμάτων της εθνικής αντιπροσωπείας. Οι καινοτομίες που υιοθετήθηκαν εστιάζονται, κατά μεγάλο ποσοστό, στη διεύρυνση της προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων, την ενίσχυση των θεσμών του κοινωνικού κράτους, την αναβάθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης, την προσαρμογή στην πραγματικότητα των σχετικών προς την ανάδειξη στο βουλευτικό αξίωμα κωλυμάτων και ασυμβιβάστων με λήψη υπόψη της νομολογίας του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου, τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας της Βουλής, την αναγωγή σε συνταγματικό θεσμό των καίριας σημασίας ανεξάρτητων αρχών, την εκτεταμένη μεταρρύθμιση στο πεδίο της Δικαιοσύνης με ιδιαίτερης σημασίας νέα ρύθμιση, αυτήν που προβλέπει την υποχρεωτική παραπομπή διάταξης που κρίνεται αντισυνταγματική από τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην οικεία ολομέλεια, η οποία αποφαίνεται οριστικά.
Η τρίτη αναθεώρηση του Συντάγματος (2008), στην οποία οφείλεται η παρούσα έκδοση, αναγγέλθηκε επίσης εκτεταμένη. Κατέληξε, όμως, να περιορισθεί στην υιοθέτηση ολίγων, μόνο, σημείων της πρότασης, για λόγους των οποίων η αποτίμηση ανήκει στη συνταγματική και πολιτική Ιστορία, ενώ μετατέθηκε, λόγω του αυστηρού χαρακτήρα του Συντάγματος, στο απώτερο μέλλον η αντιμετώπιση μείζονος σημασίας ζητημάτων. Μεταξύ των ρυθμίσεων που έγιναν δεκτές, επισημαίνονται η κατάργηση του επαγγελματικού ασυμβιβάστου, που είχε θεσπισθεί με την αναθεώρηση του 2001, η προσθήκη των νησιωτικών και ορεινών περιοχών της χώρας στη μέριμνα του κοινού νομοθέτη και της Διοίκησης όταν πρόκειται για τη θέσπιση αναπτυξιακών μέτρων, η πρόβλεψη της δυνατότητας της Βουλής να υποβάλλει, υπό προϋποθέσεις, προτάσεις τροποποίησης επί μέρους κονδυλίων του προϋπολογισμού αλλά και η πρόβλεψη ειδικότερης διαδικασίας ως προς την παρακολούθηση από τη Βουλή της εκτέλεσης του προϋπολογισμού.
Καθ’ όλο το διάστημα από τη θέση του σε ισχύ, ο καταστατικός χάρτης της Χώρας συνέβαλε, ως διαρκές σημείο αναφοράς, στη διαμόρφωση του πολιτικού συστήματος και την εμπέδωση των δημοκρατικών θεσμών στη συνείδηση όλων.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΣΙΟΥΦΑΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
*** Με τρεις αστερίσκους δηλώνονται τα σημεία της Αναθεώρησης που αναγράφονται στο Ψήφισμα της 27ης Μαίου 2008 της Η’ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων.
** Με δύο αστερίσκους δηλώνονται τα σημεία της Αναθεώρησης που αναγράφονται στο Ψήφισμα της 6ης Απριλίου 2001 της Σ’ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων.
* Με έναν αστερίσκο δηλώνονται τα σημεία της Αναθεώρησης που αναγράφονται στο Α’ Ψήφισμα της 6ης Μαρτίου 1986 της ΣΤ’ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων.